آلودگی‌های محیط زیست

طبیعت و محیط زیست، موهبتی خداوندی است که از مجموعه موجودات، منابع و عوامل و شرایط هماهنگی که در اطراف هر موجود زنده وجود دارد و ادامه حیات به آن وابسته است به وجود می آید.

طبیعت نعمتی است که خداوند در اختیار انسان قرار داده است و انسان در برابر چگونگی استفاده از آن مسؤول است. این مسئولیت تنها در زندگی دنیا خلاصه نشده بل در قیامت نیز از عملکرد انسان با محیط زیست و طبیعت پرسان خواهد شد چراکه خدوند متعال طبیعت را وسیله ای برای رشد و تعالی انسان خلق کرده و انسان را در آن خلیفه قرار داده است و  یکی از وظایف آن را عمران و آبادانی طبیعت قرار داده است چنانکه الله متعال در این باره می فرماید: {هُوَ أَنشَأَکُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَکُمْ فِیهَا} { او است که شما را از زمین آفریده است و آبادانی آن را به شما واگذار نموده است ( و نیروی بهره‌وری و بهره‌برداری از آن را به شما عطاء و در شما پدید آورده است)} (هود/61)

در جهان امروز یکی از مهمترین مسایل قابل بحث حفاظت محیط زیست و عدم آلوده شدن آن به عناصر مخرب می‌باشد.

که ما در این مبحث به شکل مختصر به عوامل آلوده کننده محیط زیست می پردازیم. و در ادامه نکاتی نیز برای جلوگیری از آلودگی آن بیان می کنیم.

• آلوده کننده های هوا: استفاده زیاد از مواد سوختی که باعث تولید مقدار زیاد گازات مانند کاربن دای اکساید CO₂ کاربن مونو اکساید CO سلفر دای اکساید SO₂ نایتروجن دای اکساید NO₂ میتان CH₄ کلورو فلورو کاربن ها (CFC) و…. که بنام گازات گلخانه ای می شوند باعث آلودگی هوا شده که باران های تیزابی را در پی داردکه تولید مقدار زیاد این نوع از گازات توسط نیروگاهای برق (سوخت فسیلی)، کوره ها، کارخانه های سیمان، کارخانه های تولید تیزاب شوره، تصفیه خانه های نفت، تصفیه خانه های فاضلاب، وسایل نقلیه فرسوده و انواع کارخانه ها و کارگاه های ذوب فلزات صورت می گیرد.
• باران اسیدی: یکی از جدی ترین مشکلات محیط زیست می باشد که در اثر وجود مقدار زیاد گازات گلخانه ای در اتومسفیر زمین و نزول آب باران بوجود می آید که این نوع باران باعث از بین رفتن محصولات زراعتی شده و یا باعث متوقف شدن رشد و نموی آنها می شود بر علاه تأثر مخرب خود را بالای آب های آشامیدنی نیز برجای می گذارد چرا که آب آشامیدنی صحیح باید PH آن در محدودۀ 6 الی 7.5 باشد در حالیکه باران های اسیدی PH آب ها را تا به 4 پایین می آورد.
• آلوده شدن آب‌ها: آب، تصفیه آن و جلوگیری از آلودگی و به هدر رفتن آن از مسائل بسیار مهم زمان ما به حساب می‌آید. آلودگی آبها، معضل بزرگ محیط زیست محسوب می‌شود که به علت پیشرفت صنایع و تکنولوژی، هر روزه با پیشرفت روز افزون آلودگی آب مواجهیم. مهمترین آلوده کننده های آبها عبارت اند از 1- علاوه نمودن مواد فاضله عضوی در آب 2- راه یافتن فاضلاب های شهری و صنعتی به آبهای جاری 3- علاوه نمودن مواد غیر قابل تجزیه مانند پلاستیک در آب 4- وجود مقدار زیاد عناصر غذایی (آن دسته از مواد که برای رشد موجودات زنده ضروری اند که از آن جمله می توان به نایتروجن، فاسفورس، کلسیم، سلفر، آهن و کبالت اشاره کرد) در آب ها که باعث رشد سریع آبزیان مخصوصاٌ الجی میشوند 5- وجود مقدار زیاد نمک های محلول در آب (غلظت نمک های محلول در آب آشامیدنی نباید بیشتر از 500 میلی گرام در لیتر باشد 6- آلودگی حرارتی توسط دسگاه تولید برق 7- آلوده شدن آب توسط عناصر سنگین 8- آلوده شدن آب توسط آفت کش ها و مواد شوینده 9- موجودیت مایکرواورگانیزم های عامل بیماری در آب 10- علاوه نمودن مواد تیزابی و قلوی قوی در آب
• زباله‌ها: از جمله آلوده کننده های محیط زیست بوده که مهمترین آنها را می توان زباله های صنعتی و زباله های خانه گی نامید چراکه اگر این نوع زباله ها کنترول، بازیافت و یا انتقال آنها به محل مناسب صورت نگیرد باعث آلوده شدن محیط زیست شده و ناراحتی هایی را در جریان زندگی انسان ببار می آورد. زباله و مسائلی که با آن در ارتباط است به سلامت عموم مردم مربوط می شود. از این رو هر یک از افراد در جامعه باید به گونه و طریقی به دنبال نجاتشان از بیماریهایی متفاوتی که ناشی از وجود زباله در جامعه هست، باشند. برای پیشگیری از مشکلات موجود در این زمینه نیاز به یک مدیریت عمومی دارد که به وسیله تک تک افراد در جامعه باید انجام پذیرد و همه باید در آن سهیم باشند.
• فاضلابها: فاضلابها اساسا ماهیت ناپاک و کثیفی دارد و سبب شرایط غیر صحی می گردد. انواع میکربهای عامل بیماری در فاضلاب منازل، سپتیک تانک ها، صنایع و … وجود دارند. فاضلاب صنایع و کارخانجات حاوی مواد سمی و مرکبات بسیار پیچیده است. فاضلاب ها می تواند باعث آلودگی خاک و محصولات زراعتی شده و زندگی انسان ها و حیوانات به مخاطره اندازد. در فاضلاب ها عامل بیماری های وبا، اسهال، ورم معده ، ورم روده و ورم جگر و کرم قلابدار وجود دارند. این میکروبها و انگلها از طریق محصولاتی که خام خورده می شوند یا از طریق آب آلوده شده با فاضلاب یا تماس مستقیم به انسان منتقل می شوند.
• مواد کیمیاوی: که از جمله آنها می توان عناصر کمیاب ( فلزات سنگین)، آفت کش ها و مرکبات ناپایدار عضوی نام برد

 فلزات سنگین: در لغتنامه های کیمیاوی به فلزاتی با کتله مخصوص بیشتر از 5 گرام بر سانتی متر مکعب فلز سنگین اطلاق می شود که فلزات مانند المونیم، ارسنیک، بریلیم، بیسوت، کدمیم، کروم، مس، آهن، سرب، منگانیز، سیماب، نکل، سلینیم، تالیم، قلعی، تیتانیم و روی در این تعریف شامل می شود.  تقریباً تمام فلزات سنگین در بدن عوارض سوء برجا می گذارند که از جمله می توان به اختلال در سیستم عصبی، کلیوی، ایجاد جهش های ژنتیکی و غده ها اشاره کرد. که از جمله آنها کدمیم سرب و سیماب برای کلیه‌ها سمی هستند که عده‌ای از این عناصر توسط آب‌های آلوده و عده ای دیگر توسط جذب بوسیله غذا داخل بدن می شوند.

آفت کش‌ها: این مواد یکی از جمله مواد آلوده کنند محیط زیست به حساب می آیند چراکه این مواد باعث نشر شدن مقدار زیاد مواد سمی در محیط می شوند.

مرکبات ناپایدار عضوی: مرکبات ناپایدار عضوی (VOCs) جزء گروپی از آلوده کننده ها هستند که به مقدار زیاد در آبهای زیرزمینی یافت می شوند. این مواد عمدتاً به عنوان محلل در روند تولید مواد صنعتی در مراکز صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند. پنج قسم بسیار سمی از مرکبات ناپایدار که وجود آنها در آب آشامیدنی نگران کننده است را بطور مشخص می توان نام برد. 1- وینایل کلوراید: (کلورو ایتلین) این ماده سرطانی به عنوان ماده اولیه تولید پلی وینایل کلوراید (PVC) مورد استفاده قرار می گیرد 2- تترا کلوروایتلین: که به عنوان محلل و یک واسطه انتقال حرارت به کار برده می شود. 3- ترای کلوروایتلین (TCE): این در ترکیب محللی است که به طور وسیع در سرویس کاری و تمیزکاری قطعات الکترونیک، موتورهای جت و حتی سپتیک تانکها از آن استفاده می شود. این ماده به عنوان یک عامل سرطانی شناخته شده است و مقادیر زیادی از آن در آبهای زیرزمینی آلوده یافت می شود. 4- 1و2 دای کلوروایتان: یک مرکب پاک کننده چربی از فلزات است به نظر نمی رسد که این ترکیب سرطانی باشد اما تماس مداوم با آن باعث صدمات جدی به سیستم مرکزی اعصاب، کبد و کلیه ها می گردد به علاوه این ترکیب یکی از آلوده کننده های آبهای زیرزمینی است 5- تترا کلورو کاربن: یکی از مرسوم ترین مواد پاک کننده است که هنوز در منازل از آن استفاده می شود. این ماده اگر به صورت خوراکی مورد مصرف قرار گیرد بسیار سمی است و چند میلی لیتر از آن کافی است تا یک انسان بالغ را از پای در آورد. این ماده در آب محلول نیست لیکن بطور معمول در آبهای زیرزمینی آلوده یافت می شود.

• تخریب لایه اوزون: یکی از مسائلی که در سالهای اخیر باعث نگرانی دانشمندان شده، مسئله خالی شدن لایه اوزون و ایجاد سوراخ در این لایه است. لایه اوزون در قسمت های بلند اتومسفیر زمین قرار گرفته و کره زمین را در برابر تابش ماورای بنفش نور خورشید محافظت می‌کند. هر گاه از مقدار لایه اوزون، 10 درصد کم شود، مقدار تابشی که به سطح زمین می‌رسد تا 20 درصد افزایش می‌یابد. تابش ماورای بنفش موجب بروز سرطان پوست در انسان می‌شود و به گیاهان صدمه می‌زند. مالیکولهای کلورو فلوروکاربن ها (CFCها) در از بین بردن لایه اوزون موثرند. از این ترکیبات بطور گسترده در دستگاههای سرد کننده و در اسپری‌ها استفاده می‌شود.

نکاتی در مورد جلوگیری از آلودگی محیط زیست:

• عدم استفاده و یا کاهش استفاده از محصولات خطر آفرین و مسموم در مصارف خانگی و تجاری
• جلوگیری از ریختن پس مانده های مواد شوینده، رنگهای کیمیاوی، سموم کیمیاوی، آفت کش های مستعمل در آبهای جاری و رودخانه ای
• مراقبت از آبها وجلوگیری از آلودگی منابع آبی( رودخانه ها، دریاها و سایر منابع)
• تفکیک زباله ها از هم (کاغذ- پلاستیک- مواد یکبار مصرف و…) و بازیافت پس مانده ها
• جلوگیری از تخلیه غیر قانونی زباله و فاضلاب ها
• جلوگیری از تولید زباله و آموزش درست مصرف کردن
• اعمار چاه های سپتیک غیر قابل جذب
• ایجاد سیستم کانالیزاسیون در شهرها
• ایجاد سیستم تصفیه فاضلاب شهری و صنعتی
• اصراف نکردن در منابع طبیعی مثل نفت،گاز، آب و…
• کاهش استفاده از اسپری ها که باعث تخریب لایه ازن می شوند
• جلوگیری از آلودگی هوا مخصوصاً در شهرهای بزرگ با آموزش فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه (مواد سوخت وسایل نقلیه مورد بررسی قرار گیرد)
• جلوگیری از قطع بی رویه درختان ونابودی جنگلها ومراتع
• جلوگیری از شکار بی رویه جانوران، آبزیان و…
• جدی گرفتن پیام مسئولین برای حفاظت از محیط زیست
• اجرای طرحهای آموزشی برای فرهنگ سازی
• اجرای طرحهای همکاری سازمان محیط زیست با سایر ارگانها حتی مدارس در – پاک سازی مراتع، جنگل ها، سواحل دریاها، پارکها و…
• منابع اصلی آلودگی شناخته شود وفهرستی از مواد آلوده کننده مشخص شود تا برای جلوگیری دقیق آن اقدام شود
• تشویق اصناف در تقبل مسئولیت در قبال محیط زیست
• اطلاع عموم مردم از برنامه ها در حفاظت از محیط زیست و ارتقای آنها

منابع:

عرفان منش، مجید، 1389، آلوده گی محیط زیست آب خاک و هوا

سایت آسمونی