آیا می خواهی از گناه باز ایستی؟
بی تردید مشکلات فراوانی که در روزگار حاضر دامنگیر ما است، ریشه در گناه و انحرافاتی دارد که جامعۀ ما بدان گرفتار شده است، و این چیزی است که قرآن مجید بدان صراحت تام دارد، چنانچه الله متعال میفرماید: ]وَمَا أَصَابَکُمْ مِنْ مُصِیبَهٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُو عَنْ کَثِیرٍ[ (الشورى30) «و هر مصیبتی که به شما میرسد به خاطر گناهانی است که مرتکب می شوید و[با این همه خداوند] از بسیاری در میگذرد» ]ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ [ (الروم41) «فساد از اثر عملکرد مردمان، خشکی و دریا را فراگرفته است»
اما با این همه چرا از گناه دست بر نمیداریم و چرا ریشۀ آن همه مشکلات را نمی خشکانیم؟ پاسخ این است که انگیزه های ترک گناه در وجود ما ضعیف شده است، و فراموش کرده ایم که گناه چه عواقب تلخی در دنیا و آخرت برای ما به بار میآورد، پس به خاطر آن که جاذبه های کاذب گناه ما را به سوی خود نکشاند و انگیزۀ کافی در ترک گناه داشته باشیم، در مقال حاضر در کوششیم تا برخی از مهم ترین انگیزه های بازدارنده از گناه را تذکر دهیم به امید آن که با به یاد داشتن آنها بتوانیم خویشتن را از گناه دور سازیم.
آری خواهر و برادر مسلمان! هرگاه به مقتضای نفس اماره و وسوسه های شیطانی، خواستید به گناه اقدام کنید، نکات آتی را به خاطر آورید.
1)به خاطر آورید که خدا مرا می بیند و از کردارم آگاه است:
آیا تا کنون به این آیات قرآنی دقت کرده اید که الله متعال میفرماید: ]ما یَکُونُ مِنْ نَجْوَى ثَلَاثَهٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَهٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِنْ ذَلِکَ وَلَا أَکْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَ مَا کَانُوا ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا یَوْمَ الْقِیَامَهِ إِنَّ اللَّهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ[ (سوره مجادله/7) «هیچ سه نفری نیست که با همدیگر رازگوئی کنند، مگر این که خدا چهارمین ایشان است، و نه پنج نفری مگر این که او ششمین ایشان است، و نه کمتر از این و نه بیشتر از این، مگر این که هر کجا که باشند خدا با ایشان است. بعداً خدا در روز قیامت آنان را از چیزهائی که کرده‌اند آگاه می‌سازد، چرا که خدا از هر چیزی باخبر و آگاه است».
و می فرماید: ]یَعْلَمُ خَائِنَهَ الْأَعْیُنِ وَمَا تُخْفِی الصُّدُورُ[ «خداوند از خیانت چشمها و از رازی که سینه‌ها در خود پنهان می‌دارند، آگاه است.»
پس آیا نباید از خدای که هر لحظه ما را می بیند و از ذره ذره کردار ما آگاه است، حیاء داشته باشیم؟ و آیا عاقلانه است که در محضر آفریدگار جهان این همه بی باکانه خویشتن را به گناه بیالاییم؟
2) به خاطر آورید که فرشتگان اقوال و اعمال تان را مینویسند:
مگر نه این است که خدای عزوجل میفرماید: {یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَهَا وَبَیْنَهُ أَمَدًا بَعِیدًا} «(کسانی که از فرمان پروردگارشان سرپیچی میکنند، بترسند از ) روزی که هر کسی آنچه را از نیکی انجام داده است حاضر و آماده می‌بیند و دوست می‌دارد کاش میان او و آنچه از بدی انجام داده است فاصله زیادی می‌بود»
و می فرماید: وَوُضِعَ الْکِتَابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمَّا فِیهِ وَیَقُولُونَ یَا وَیْلَتَنَا مَالِ هَذَا الْکِتَابِ لَا یُغَادِرُ صَغِیرَهً وَلَا کَبِیرَهً إِلَّا أَحْصَاهَا وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِراً وَلَا یَظْلِمُ رَبُّکَ أَحَداً (سورۀ کهف/49) «و کتاب ( اعمال هر کسی ، در دستش ) نهاده می‌شود و مجرمان را می‌بینی که از دیدن آنچه در آن است ، ترسان و لرزان می‌شوند و می‌گویند: ای وای بر ما ! این چه کتابی است که هیچ عمل کوچک و بزرگی را رها نکرده است مگر این که آن را برشمرده است و آنچه را که کرده‌اند حاضر و آماده می‌بینند و پروردگار تو به کسی ظلم نمی‌کند».
و می فرماید: أَمْ یَحْسَبُونَ أَنَّا لَا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُم بَلَى وَرُسُلُنَا لَدَیْهِمْ یَکْتُبُونَ (سورۀ زخرف /80) «آیا گمان می‌برند که ما اسرار پنهان و سخنان درگوشی آنان را نمی‌شنویم؟ ! نه چنانست، بلکه فرشتگان مأمور ما در کنارشان حاضر (و همه کردار و گفتارشان را ) مینویسند)
و می فرماید: مَا یَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ (سوره ق/18) (انسان هیچ سخنی را بر زبان نمی‌راند مگر این که فرشته‌ای ( برای دریافت و نگارش آن ) مراقب و آماده است).
و می فرماید: إِنَّا کُنَّا نَسْتَنسِخُ مَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ( سورۀجاثیه/ 29) (ما اعمال شما را [در دنیا] می نوشتیم).
و این فرشتگان همچون پولیس هایی نامرئی، از وقتی که پا به سن تکلیف می گذاریم تا آخرین لحظهیی که چشم از جهان فرو می بندیم، همواره با ماهستند و اعمال و کردار ما را می نویسند تا در فردای قیامت پروندۀ اعمال ما را به دادگاه عدل الهی تقدیم کنند و بر اساس آن در پیشگاه خداوند مورد محاسبه قرار گیریم. با این همه آیا انسان عاقل، در محضر چنین تفتیشگران دقیقی جرأت می کند دست به اعمالی زند که فردا مورد باز خواست خدای جبار قرار بگیرد؟
3)به خاطر آورید که گناه سبب اخراج آدم و هوا از بهشت شد:
بلی، دقیقاً همین گناه بود که آدم و هوا را از جنت الماوا به دنیای بی بقا و از کانون نعمت ها به حضیض ذلت ها کشانید، چنان چه الله میفرماید: فَأَزَلَّهُمَا الشَّیْطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا کَانَا فِیهِ ( سورۀ بقره/36) ( شیطان مُوجِب لغزش آنان شد و ایشان را از آن(بهشتی)که در آن بودند خارج ساخت).
و می فرماید: فَدَلاَّهُمَا بِغُرُورٍ فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَهَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْءَاتُهُمَا وَطَفِقَا یَخْصِفَانِ عَلَیْهِمَا مِن وَرَقِ الْجَنَّهِ وَنَادَاهُمَا رَبُّهُمَا أَلَمْ أَنْهَکُمَا عَن تِلْکُمَا الشَّجَرَهِ وَأَقُل لَّکُمَا إِنَّ الشَّیْطَآنَ لَکُمَا عَدُوٌّ مُّبِینٌ (سوره أعراف /22) (پس آرام آرام آنان را با مکر و فریب ( به سوی نافرمانی و خوردن از آن درخت ) کشید . هنگامی که از آن درخت چشیدند ، عورات خویش بدیدند ، و ( برای پوشاندن شرمگاه‌های خود ) شروع به جمع‌آوری برگهای (درختان ) بهشت کردند و آنها را بر خود افکندند . پروردگارشان فریادشان زد که آیا شما را از آن درخت نهی نکردم و به شما نگفتم که شیطان دشمن آشکارتان است)؟
تعبیر قرآن در این میان چقدر تکان دهنده است که نشان میدهد محض چشیدن از گناه کافی است تا انسان را به سمت بدبختی سوق دهد.
4)به خاطر آورید که سکرات سخت مرگ را پیش رو دارید:
چه کسی می تواند از سکرات مرگ خاطر جمع باشد؟ آیا آن روز بر من و شما آمادنی نیست که خداوند میفرماید: (وَجَاءتْ سَکْرَهُ الْمَوْتِ بِالْحَقِّ ذَلِکَ مَا کُنتَ مِنْهُ تَحِیدُ) ( سوره ق/199) (و سکرات مرگ به راستی آمدنی است،[و در آن وقت به شخص محتضر گفته می شود] این همان چیزی است که از آن کناره می‌گرفتی و می‌گریختی) .
سکرات مرگ چیزی است که حتی پیامبران از آن رهایی نداشتند، چنان چه امام بخاری به روایت عایشه صدیقه میفرماید: پیامبر (ص) در آخرین لحظات حیات، از ظرفی که در کنار شان قرار داشت آب گرفته و در چهرۀ شان می کشیدند و میفرمودند: «لااله الا الله، یقیناً مرگ را سکرات و سختی هایی است» و آیا چیزی غیر از گناه است که سکرات مرگ را چندین برابر دشوار تر می گرداند؟ پس کدام انسان عاقل دوست دارد دم مرگش به سخت ترین عذاب و رنج گرفتار شود؟
5)به خاطر آورید که گناه انسان را به عذاب قبر روبرو می کند:
درد سر و نکبتی که از گناه نصیب انسان گنهکار می شود، تنها در دنیا و دم مرگ نیست، بلکه بعد از مرگ در عالم برزخ نیز دامن انسان را رها نمی کند، چنان چه بخاری و مسلم از ابن عباس (رض) روایت میکنند که پیامبر (ص) باری از کنار دو قبر می گذشتند که خداوند ایشان را از حال آن مردگان باخبر ساخت، آن حضرت فرمودند: « هر دو میت در قبر به عذاب گرفتارند، یکی به سبب آن که از ادرارش پرهیز نمی کرد و دیگری به خاطر آن که به سخن چینی درمیان مردم میرفت» (روایت از ترمذی)
البته میزان عذاب هرگنکار در قبر (جهان برزخ) بستگی دارد به میزان گناه و انحرافی که در حیاتش داشته است و قبر به تعبیر پیامبر(ص) «یا باغیاست از باغهای بهشت و یا گودالی است از گودالهای جهنم»
6)به خاطر آورید که گنهکار، دم مرگ و روز قیامت به چه حسرت دردآوری گرفتار می شود:
خدای عزوجل می فرماید: (حَتَّى إِذَا جَاء أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّی أَعْمَلُ صَالِحاً فِیمَا تَرَکْتُ کَلَّا إِنَّهَا کَلِمَهٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى یَوْمِ یُبْعَثُونَ) (سوره مؤمنون /99) ( و زمانی که مرگ یکی از آنان فرا میرسد ، می‌گوید : پروردگارا ! مرا ( به دنیا ) باز گردانید، تا این که کار شایسته‌ای بکنم و فرصتهائی را که از دست داده‌ام جبران نمایم . نه ! ( هرگز راه بازگشتی وجود ندارد ) . این سخنی است که او بر زبان می‌راند. و در پیش روی ایشان جهان برزخ است تا روزی که برانگیخته می‌شوند)
و می فرماید: (وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلاً ) (سوره فرقان/ 27) (و در آن روز ستمکار هر دو دست خویش را ( از شدّت حسرت و ندامت ) به دندان می‌گزد و می‌گوید : ای کاش ! با رسول خدا راه ( بهشت را ) برمی‌گزیدم.) پس الحذر از گناه! تا مبادا بدین حسرت سوزان گرفتار آیید.
7)به خاطر آورید که روز قیامت حتی اعضای وجود گنهکار علیه وی شاهد می شوند:
خدای عزوجل می فرماید: الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلَى أَفْوَاهِهِمْ وَتُکَلِّمُنَا أَیْدِیهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ (سوره یس/ 65) (امروزه بر دهانهایشان مهر می‌نهیم ، و دستهای شان با ما سخن می‌گویند ، و پاهایشان بر آنچه انجام می دادند ، گواهی می‌دهند)
و می فرماید: (حَتَّى إِذَا مَا جَاؤُوهَا شَهِدَ عَلَیْهِمْ سَمْعُهُمْ وَأَبْصَارُهُمْ وَجُلُودُهُمْ بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ) (سوره فصلت /20) (هنگامی که در کنار دوزخ گرد آمدند ، گوشها و چشم ها و پوست های ایشان بر کارهائی که ( در دنیا ) می‌کرده‌اند ، گواهی می‌دهند)
و می فرماید: (الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلَى أَفْوَاهِهِمْ وَتُکَلِّمُنَا أَیْدِیهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ) (سوره یس/ 65) (امروزه بر دهانهایشان مهر می‌نهیم ، و دستهایشان با ما سخن می‌گویند ، و پاهایشان بر ( کارهائی که انجام می‌داده‌اند و ) گواهی می‌دهند)
پس چقدر دردآور خواهد بود حال آن انسانی که در دادگاه عدل الهی، دست و پای وجود او، بر زیان وی شهادت دهند.
8)به خاطر آورید که گناه انسان را به لعنت و زوال نعمت مواجه می کند:
الله متعال می فرماید: (وَضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً قَرْیَهً کَانَتْ آمِنَهً مُّطْمَئِنَّهً یَأْتِیهَا رِزْقُهَا رَغَداً مِّن کُلِّ مَکَانٍ فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللّهِ فَأَذَاقَهَا اللّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا کَانُواْ یَصْنَعُونَ) (سوره نحل /112) (خداوند ( برای آنان که کفران نعمت میکنند، داستان ) مردمان شهری را مثل می‌زند که در امن و امان بسر می‌بردند و از هر طرف روزیشان به گونه فراوان به سویشان سرازیر می‌شد ، امّا آنان کفران نعمت خدا کردند ، و خداوند به خاطر کاری که انجام دادند ، گرسنگی و هراس را بدیشان چشانید.)
و می فرماید: (لُعِنَ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن بَنِی إِسْرَائِیلَ عَلَى لِسَانِ دَاوُودَ وَعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ ذَلِکَ بِمَا عَصَوا وَّکَانُواْ یَعْتَدُونَ) (سوره مائده آیه /78) (کافران بنی‌اسرائیل بر زبان داود و عیسی پسر مریم لعن و نفرین شده‌اند. این بدان خاطر بود که آنان پیوسته ( از فرمان خدا ) سرکشی می‌کردند و ( در ظلم و فساد ) از حدّ می‌گذشتند ).
و آیا این بدبختی هایی که امروز بشریت بدان دست به گریبان است، سببش غیر از آنچیزی است که الله در این آیات فرموده است؟
9)به خاطر آورید که روز قیامت چگونه ابلیس بر زخم گنهکاران نمک می پاشد؟
پروردگار عالم می فرماید: و(َقَالَ الشَّیْطَانُ لَمَّا قُضِیَ الأَمْرُ إِنَّ اللّهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدتُّکُمْ فَأَخْلَفْتُکُمْ وَمَا کَانَ لِیَ عَلَیْکُم مِّن سُلْطَانٍ إِلاَّ أَن دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی فَلاَ تَلُومُونِی وَلُومُواْ أَنفُسَکُم مَّا أَنَاْ بِمُصْرِخِکُمْ وَمَا أَنتُمْ بِمُصْرِخِیَّ إِنِّی کَفَرْتُ بِمَا أَشْرَکْتُمُونِ مِن قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِینَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ) ( سوره إبراهیم آیه/22) (و شیطان هنگامی که کار ( حساب و کتاب ) به پایان رسد ( و بهشتیان آماده بهشت و دوزخیان آماده دوزخ شوند ، خطاب به پیروان بدبخت خود ) می‌گوید : خداوند به شما وعده راستین داد ( که فرمانبرداران را پاداش و نافرمانبرداران را سزا خواهم داد ، و بدان وفا کرد ) و من به شما وعده دادم ( که ثواب و عقاب و بهشت و دوزخی در میان نیست ) و با شما خلاف وعده کردم و من بر شما تسلّطی نداشتم جز این که شما را دعوت ( به گناه و گمراهی ) نمودم و شما هم دعوتم را پذیرفتید . پس مرا سرزنش مکنید و بلکه خویشتن را سرزنش کنید . ( امروز ) نه من به فریاد شما می‌رسم و نه شما به فریاد من می‌رسید . من ( امروز ) از این که مرا قبلاً شریک خدا قرار داده بودید، بیزاری می‌جویم . بی‌گمان کافران عذاب دردناکی دارند)
بدین گونه شیطانی که انسان گنهکار، عمری را چون غلام حلقه به گوش بدنبالش می دوید، مسوولیت ذره یی از اعمال وی را به دوش نمی گیرد و بلکه وی را به باد ریشخند گرفته و از وی بیزاری می جوید.
10) به خاطر آورید که روزی در پیشگاه پروردگار برای محاسبه احضار می شوید:
الله متعالی می فرماید: ]..یَوْمَ یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ[ (سوره تطفیف/6) (..روزی که مردمان به پیشگاه پروردگار جهانیان[برای محاسبه اعمال شان] ایستاد شوند) و پیامبر (ص) می فرمایند: «هیچ یکی از شما نیست مگر این که روز قیامت خداوند به طور مستقیم و بدون این که ترجمانی در بین باشد، با وی سخن خواهد گفت، و در آن حال بنده چون به راست و چپش نگاه می کند ، چیزی جز عمل خویش را نمی بیند، وچون به مقابلش نگاه می کند، جهنم را پیش رویش می بیند، پس خویشتن را از عذاب خدا برهانید، هر چند با صدقۀ نیم خرمای باشد» (روایت از بخاری و مسلم)
پس چه کسی را زهرۀ آن باشد تا به حضور پروردگار قهار، از اعمال بدش حساب دهد.
بلی برادر و خواهر مسلمان! اگر من و تو هنگامی که میخواهیم اقدام به گناه نماییم، امور نامبرده را به خاطر آوریم، اگر نور ایمانی در قلب داشته باشیم، یقیناً از گناه باز خواهیم ایستاد.
نویسنده: ضیاء احمد “فاضلی” استاد دانشگاه هرات
