از راست آغاز نمایید!!
- فروغ اندیشه
- مقالات تربیتی

اسلام نظام زندگی است که از جانب پروردگار جهان برای سامان بخشیدن به زندگی بشر فرستاده شده است و هیچ بخشی از زوایای زندگی را بدون رهنمایی و توجیه باقی نگذاشته است؛ پیروی از این آیین پاک ارمغان آورنده ی یک زندگی پاکیزه و نیز رستگاری در جهان بعد از مرگ و نعمت های جاویدان آن است. یکی از رهنمایی های حکمت آمیز اسلام آغاز نمودن کارهای برتر از سمت راست است. این مسئله هم از لحاظ صحی، روانی و اجتماعی در زندگی دنیا فواید فراوانی دارد و هم در زندگی آخرت تجلی می نماید.
آیا تا بحال دانسته اید که خواب شدن به پهلوی راست سبب استراحت قلب می شود؟ زیرا که قلب در سمت چپ قفسه ی سینه قرار دارد و خواب شدن به پهلوی چپ سبب تحت فشار قرار گرفتن آن می گردد. همچنان اینکه معده نیز در سمت چپ جوف شکم و مجرای آن به سمت راست قرار دارد؟ بنابرین با خواب شدن به پهلوی راست، زمینه ی تخلیه ی معده آسان گردیده و از مرض ورم و درد معده که تقریباً تمام مردم گاه و بیگاه از آن رنج میبرند، جلوگیری می نماید؟
نکته ی صحی دیگر اینکه با وجود التزام به شستن دستها قبل و بعد از غذا و همچنان بعد از خارج شدن از توالت، بازهم اختصاص دادن دست راست برای غذا خوردن و دست چپ برای استنجا یک عامل اطمینان دیگری در جهت پاکیزگی و جلوگیری از تعداد کثیری از امراض میکروبی (انتانی) میباشد.
از لحاظ روانی نیز التزام به کارهای پاکیزه از جانب راست و سایر کارها از جانب چپ سبب تقویت حافظه می گردد، مثلاً وقتی می خواهیم به مسجد داخل شویم، به یاد مان می آید که پای راست خود را بگذاریم و وقتی به توالت داخل میشویم پای چپ خود را؛ این مسئله ما را از انجام کارها با غفلت زدگی و فراموشی دور میسازد.
از نظر اجتماعی التزام به دست راست باعث کم شدن تشریفات بیجا و خستهکن گردیده و سبب حل مشکلات و معضلاتی میشود که امروزه در جامعهی خود مشاهده میکنیم؛ مثلاً چند نفر را در پشت دروازه میبینیم که به تشریفات گیر ماندهاند و هیچکدام شان اول داخل نمیشوند، درحالیکه سایر مردم پشت سر شان منتظر میباشند.
با همه ی این حکمتها، بازهم التزام به جانب راست باید صرفاً بخاطر حصول رضای الله متعال باشد، وگرنه هیچ خیر و برکتی از آن بدست نخواهد آمد و تذکر حکمت هایی که فوقاً بیان گردید، بخاطر بدست آمدن اطمینان قلبی و یادآوری از خوبی های “نعمت بزرگ” پروردگار بر بندگانش می باشد.
در اسلام فضیلت جانب راست در امور پاکیزه مورد تأکید زیاد قرار گرفته و اسلام پیروان خود را به آن تشویق میکند. رسول گرامی اسلام r در تمام کار های خیر و شایسته، از راست شروع نمودن را پسندیده و نیز دیگران را بدان تشویق مینمودند.
تأکید رسول الله r بر التزام به دست راست در امور روزمره:
مادرمان حضرت عایشه”رضی الله عنها” درین باره می فرماید: «کان رسول الله صلی الله علیه وسلم یعجبه التیمن فی شأنه کله فی طهوره وترجله وتنعله» (متفق علیه).
(برای پیامبر از راست شروع نمودن در تمام امور، در نظافت[وضو]، در شانه زدن مو و در پوشیدن کفش خیلی مهم بود.)
از همین جهت امام نووی رحمه الله این حدیث را عام دانسته و در تمام کارهای خیر همچون: صدقه دادن، داخل شدن به مسجد، گرفتن و دادن اشیاء، غسل، سرمهکشیدن، تیمم، تراشیدن سر، مصافحه، دست زدن به حجرالاسود و … را شامل دانسته است.
تقدیم غذا و آشامیدنی به افراد طرف راست:
عَنْ أنَسِ بْنِ مَالکٍ t ؛ أنَ رَسُولَ اللّه (r) أتِىَ بِلَبَنٍ قَدْ شیَبَ بِماَء، وَعَنْ یَمِینِه أعْرَابِىّ وَعَنْ یَسَارِهِ أبُوبَکْرٍ فَشَرِبَ ، ثُمَ أعْطَى الأعْرَابِىَ وَ قاَلَ: الأیَمَنَ فًالأیْمَنَ. (متفق علیه) قاَلَ انس: فَهْىَ سُنَّه، فَهْىَ سُنَّه، فَهْىَ سُنَّه.
برای پیامبر “ص” شیر آماده با آب آورده شد؛ در جانب راست پیامبر اعرابی و در جانب چپ شان ابوبکر “رض” نشسته بود. ایشان از آن شیر نوشیده، سپس به اعرابی که جانب چپ شان قرار داشت دادند وفرمودند: «اول طرف راست و بعد پهلوی راست وی» [بعدها] انس می فرمود که به یقین که این کار سنت است.
خواب شدن به پهلوی راست:
عَنْ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ قَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَتَیْتَ مَضْجَعَکَ فَتَوَضَّأْ وُضُوءَکَ لِلصَّلَاهِ ثُمَّ اضْطَجِعْ عَلَى شِقِّکَ الْأَیْمَنِ ….) (صحیح بخاری).
(پیامبر فرمودند: وقتی به بستر خواب خود آمدی، همانند وضوی نماز وضو بگیر و سپس به پهلوی راست خود بخواب… )
بدست راست نان خوردن:
عن حَفْصَهُ زَوْجُ النَّبِىِّ r أَنَّ النَّبِىَّ r کَانَ یَجْعَلُ یَمِینَهُ لِطَعَامِهِ وَشَرَابِهِ وَثِیَابِهِ وَیَجْعَلُ شِمَالَهُ لِمَا سِوَى ذَلِکَ. (سنن ابوداود، آلبانی آنرا صحیح دانسته است)
(پیامبر “ص” دست راستش را برای خوردن و نوشیدن و لباس پوشیدن خود و دست چپ را برای غیر این ها قرار میدادند.)
ایشان کسی را که بدست چپش نان می خورد توصیه می نمودند که به دست راست نان بخورد، پیامبر “ص” در تربیه ی اولاد نیز از این امر دریغ نمی کردند و اطفال زیر دست خویش را به دست راست خوردن تربیه می نمودند:
عن عمر بن أبی سلمه قال: کنت فی حجر رسول الله صلى الله علیه و سلم و کانت یدی تطیش فی الصحفه فقال یا غلام سم الله وکل بیمینک وکل مما یلیک. (صحیح بخاری).
عمر بن ابی سلمه “رض” میگوید: من در خانه پیامبر”ص” بودم و در هنگام غذا خوردن دست من در کاسه دور میزد ایشان فرمودند: «ای پسر! با نام خدا شروع کن و به دست راست و از نزدیکت بخور.»
به همین اساس ما هم باید در این راستا پیامبر “ص” را برای مان سرمشق قرار داده و در تربیت اطفال خود این موضوع را در نظر گرفته و ایشان را از همان کودکی به این فضیلت آشنا سازیم.
شروع نمودن از راست در نماز:
و در نماز که یکی از ارکان اسلام است از این موضوع چشم پوشی نشده است:
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بن مسعود أَنَّ النَّبِىَّ -صلى الله علیه وسلم- یُسَلِّمُ عَنْ یَمِینِهِ وَعَنْ شِمَالِهِ حَتَّى یُرَى بَیَاضُ خَدِّهِ (سنن ابی داود – آلبانی آنرا صحیح دانسته است)
پیامبر (ابتدا) به جانب راست و(سپس) چپ سلام می دادند تا حدی که سفیدی رخسار مبارک ایشان دیده می شد.
و این طریقه نه تنها در زندگی انسان بلکه پس از مرگ وی نیز رعایت می گردد؛ هنگامی که یکی از دختران پیامبر “ص” وفات یافته بود؛ ایشان به زنان غسل دهنده فرمودند: :(إبدأنّ بمیامنها ومواضع الوضوء منها) متفق علیه. (از طرف راست و اعضای وضو شروع نمایید.)
بزرگان مان نیز با الهام از این ارشادات قرآنی و نبوی “ص” به سمت راست بسیار التزام داشتند تا جاییکه عبدالله بن مبارک رحمه الله در مسجد کتاب را به دست راست و کفش هایش را به دست چپ می گرفت.
تجلی فضیلت راست برچپ در حیات اخروی:
الله متعال درسورهی حاقه میفرماید: (فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ فَیَقُولُ هَاؤُمُ اقْرَأوا کِتَابِیَهْ) (و اما هرکس که نامه اعمالش به دست راست او داده شود پس (از روی شادی صدا میزند و) میگوید: نامهی اعمال مرا بگیرید و بخوانید.)
همچنان در چندین جای قرآن مجید انسانهای نیکوکار به نام اصحاب الیمین (یمین به معنی جانب راست) و انسانهای بدکار به نام اصحاب الشمال (شمال به معنی جانب چپ) یاد شده اند.
پس بیاییم با التزام بر سنت انجام کارهای پاکیزه با دست راست و سایر امور به دست چپ، رضای پروردگار خویش را حاصل نماییم، امید است به برکت سنت دست راست، در روز حشر نیز از جمله ی اصحاب الیمین گردیم و نامه ی اعمال مان به دست راست ما داده شود و از عذاب های دردناک الهی نجات یابیم و خوشحال و خندان به نعمتهای جاویدان پروردگار مان در بهشت نایل گردیم.
نویسنده: عبدالملک “فاضلی” و غلام رسول “شفیق“
