اعمال ویژۀ رمضان

1. روزه با اخلاص

روزه در ماه رمضان یکی از ارکان اساسی عبادت در اسلام است که انسان را به تقوا و پرهیزگاری سوق می‌دهد.
خداوند متعال می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» [بقره: 183] (ای کسانی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما مقرر شده است، همان‌گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند مقرر شده بود، باشد که پرهیزگار شوید.)

2. قیام شب و نماز تراویح
نماز شب در رمضان، به‌ویژه نماز تراویح، فرصتی ارزشمند برای تقرب به خداوند و بخشش گناهان گذشته است.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «مَن قام رمضان إیمانًا واحتسابًا غُفر له ما تقدَّم من ذنبه» [متفق علیه] (هر کس با ایمان و امید به پاداش، در ماه رمضان به عبادت شبانه بپردازد، گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود.)

3. تلاوت قرآن کریم
رمضان ماه نزول قرآن است و انس با آن، دل را روشن و هدایت الهی را در زندگی جاری می‌سازد.
خداوند متعال می‌فرماید: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ» [بقره: 185] (ماه رمضان، ماهی است که در آن قرآن نازل شده، راهنمایی برای مردم و دلایل روشنی از هدایت و معیار حق و باطل است.)

4. صدقه و احسان
احسان و بخشش در این ماه، برکات مادی و معنوی فراوانی دارد و سبب تطهیر روح و دل می‌شود.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «أفضل الصدقه صدقه فی رمضان» [روایت ترمذی] (بهترین صدقه، صدقه‌ای است که در ماه رمضان داده شود.)

5. ذکر و استغفار فراوان
ذکر و استغفار، قلب را زنده نگه می‌دارد و راه رسیدن به مغفرت و پاداش الهی را هموار می‌سازد.
خداوند متعال می‌فرماید: «وَالذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیرًا وَالذَّاکِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَهً وَأَجْرًا عَظِیمًا» [احزاب: 35] (مردان و زنانی که خدا را بسیار یاد می‌کنند، خداوند برایشان آمرزش و پاداشی بزرگ فراهم کرده است.)

6. جست‌وجوی شب قدر
شب قدر، شبی است که عبادت در آن برتر از هزار ماه است و مؤمنان در این شب به دعا و استغفار می‌پردازند.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «مَن قام لیله القدر إیمانًا واحتسابًا غُفر له ما تقدم من ذنبه» [متفق علیه] (هر کس در شب قدر با ایمان و امید به پاداش الهی قیام کند، گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود.)

7. زیاد دعا کردن
دعا در رمضان، به‌ویژه هنگام سحر و افطار، از فرصت‌های طلایی برای تقرب به خداوند است.
خداوند متعال می‌فرماید: «وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ» [بقره: 186] (و هنگامی که بندگان من، درباره‌ی من از تو بپرسند، بگو که من نزدیکم؛ دعای دعا کننده را هنگامی که مرا بخواند، اجابت می‌کنم.)

8. افطاری دادن به روزه‌داران
افطاری دادن، هم نوعی عبادت است و هم سبب جلب رحمت و برکات الهی می‌شود.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «مَن فطَّر صائمًا کان له مثل أجره، غیر أنه لا ینقص من أجر الصائم شیء» [روایت ترمذی] (هر کس روزه‌داری را افطار دهد، همانند او پاداش خواهد داشت، بدون آنکه از پاداش روزه‌دار چیزی کاسته شود.)

9. حفظ زبان از غیبت و سخن ناروا
روزه تنها پرهیز از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه زبان نیز باید از هر سخن ناپسند و آزاردهنده حفظ شود.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «مَن لم یَدَع قولَ الزُّورِ والعملَ به، فلیس للهِ حاجهٌ فی أن یَدَعَ طعامَه وشرابَه» [روایت بخاری] (کسی که سخن باطل و عمل به آن را ترک نکند، خداوند نیازی ندارد که او خوردن و نوشیدن خود را ترک کند.)

10. اعتکاف در دهه آخر رمضان
اعتکاف در دهه آخر، فرصتی برای خلوت با خداوند و تمرکز بر عبادت و ذکر است.
ابن‌قیم رحمه‌الله می‌گوید: «کان النبی صلى الله علیه وسلم یخص العشر الأواخر من رمضان بأعمال لا یعملها فی بقیه الشهر». (پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم دهه آخر رمضان را به اعمالی ویژه اختصاص می‌داد که در سایر ایام ماه انجام نمی‌داد.