حقوق زنان در اسلام
نویسنده: آرزو عزیزی
زن بازوی توانمند جامعه و بخش جدایی‌ناپذیر پیکره انسانی آن است. شناخت مقام زن، در حقیقت شناخت کرامت انسانی است؛ چراکه زن و مرد در آفرینش، در جوهر و ماهیت، یکسان و هم‌جنس‌اند و هیچ‌گونه تفاوتی در انسانیت میان آنان نیست. زن از آن‌جهت که انسان است، آزاد آفریده شده و از حقوق مساوی انسانی برخوردار می‌باشد. در حقیقت، زن و مرد دو نوع انسان‌اند با دو گونه خصلت، که این تفاوت نه حاصل عوامل جغرافیایی و اجتماعی، بلکه بخشی از نظام آفرینش الهی است.
در آیه ۷۱ سوره توبه، زن و مرد یار و یاور یکدیگر معرفی شده‌اند، و در آیه ۱۹ سوره نساء ( وَعاشِروهُنَّ بِالمَعروفِ) بر رفتار نیکو با زنان تأکید شده است. این همه نشان‌دهنده مقام والای زن در نگاه دین اسلام است.
زن در نقش‌های گوناگون خود، جایگاه ویژه‌ای در دین دارد:
به‌عنوان مادر: بهشت زیر پای مادران است. ( وَبِالوالِدَینِ إِحساناً )
به‌عنوان همسر: زن و شوهر مایه آرامش یکدیگرند، و خداوند میان آنان مودّت و رحمت قرار داده است. (روم: ۲۱)
به‌عنوان دختر: دختری مایه برکت شمرده شده و ترجیح فرزند پسر بر دختر در دین مردود است.
در عرصه اجتماع نیز، زن می‌تواند با رعایت حدود شرعی از جمله حجاب، نحوه ارتباط با نامحرم، وقار و عزت نفس، در فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی حضور یابد.
مقدس‌ترین و اصلی‌ترین وظیفه زن در اسلام، همسرداری، خانه‌داری و تربیت فرزندان است.
حقوق شرعی و عرفی زن
۱. حق حیات:
( مَن قَتَلَ نَفسًا بِغَیرِ نَفسٍ… فَکَأنَّما قَتَلَ النّاسَ جَمیعًا – مائده: ۳۲)
ماده ۲۳ قانون اساسی: زندگی موهبت الهی است، و هیچ‌کس بدون حکم قانون نمی‌تواند کسی را از این حق محروم سازد.
۲. حق آزادی:
( کُلُّ مَولودٍ یُولدُ علَی الفِطرَه – صحیح بخاری)
گفته حضرت عمر رضی‌الله عنه: «از چه زمانی مردمی را که مادران‌شان آزاد زاده‌اند، به بندگی گرفتید؟»
ماده ۲۴ قانون اساسی: آزادی حق طبیعی انسان است.
حق برابری:
برتری تنها به تقواست، نه به جنسیت.
ماده ۲۲ قانون اساسی: زن و مرد در برابر قانون دارای حقوق و وجایب مساوی‌اند.حق دفاع از حیثیت و شخصیت:
( مال، جان و آبروی مسلمان بر مسلمان حرام است.)
ماده ۲۹ قانون اساسی: تعذیب انسان ممنوع است.حق عدالت‌خواهی و رجوع به محاکم قضایی:
( فَإِن تَنازَعتُم فی شَیءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ – نساء: ۵۹)حق تعلیم و تحصیل:
اولین آیه نازل‌شده «اقرأ» بود. طلب علم بر زن و مرد فرض است.
ماده ۳۴ قانون اساسی: تعلیم حق همه اتباع کشور است.حق استقلال اقتصادی:
( لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا و لِلنِّساءِ نَصیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ – نساء: ۳۲)
ماده ۴۰ قانون اساسی: حق مالکیت محفوظ است و هیچ‌کس از آن محروم نمی‌شود.حق انتخاب در ازدواج
حق تعیین مهریه
حق دریافت نفقه
حق جدایی در صورت بروز مشکلات و عدم امکان ادامه زندگی مشترک
حق برخورد نیکو و احترام‌آمیز
حق ارث به عنوان دختر، همسر، مادر و خواهر
اسلام دین عدالت، آزادی، و کرامت زن است. نارضایتی زنان، برخاسته از ظلم‌های اجتماعی و رفتارهای نادرست برخی مردان ناآگاه به دین است. متأسفانه جامعه ما در اثر سال‌ها جنگ، تعصب و جهالت، زنان را از تحصیل و کار بازداشته است.
زن، به عنوان یک انسان و عضو خانواده، مستحق آرامش، احترام و برخورد نیکو است. آموزش پسران از کودکی برای رعایت حقوق زنان ضروری است. دختران نیز باید از آغاز زندگی مورد توجه عاطفی و تربیتی قرار گیرند؛ باید اجازه اظهار نظر، مشارکت خانوادگی، برخورداری از امکانات مساوی و شرایط بهداشتی و آموزشی مناسب برای‌شان فراهم گردد.
زنان تحصیل‌کرده؛ ستون خانواده و جامعه
تحصیل، اندیشه را روشن می‌سازد و باطل را از حق جدا می‌کند. تربیت دینی و اخلاقی همراه با علم، رشد واقعی شخصیت را به دنبال دارد. تحصیلات عالی بدون تقوا و اخلاق می‌تواند مخرب باشد.
زنان تحصیل‌کرده می‌توانند در انتخاب همسر، تصمیم‌گیری‌های زندگی، تربیت فرزندان، مدیریت خانه و حضور مؤثر اجتماعی، نقش‌های اساسی ایفا کنند. برخورد آنان با چالش‌ها عقلانی‌تر و صبورانه‌تر خواهد بود. آنان عادلانه‌تر با فرزندان رفتار کرده، تبعیض میان دختر و پسر قائل نمی‌شوند.
آنان با آگاهی از حقوق خود، در برابر ظلم ایستادگی می‌کنند و جامعه‌ای سالم‌تر به وجود می‌آورند.
زنان در طول تاریخ منشأ تحولات بوده‌اند. نمونه بارز آن، زبیده همسر هارون‌الرشید است که دستور ساخت بزرگ‌ترین مسیر آبی از حجاز تا مکه را صادر کرد.
همان‌گونه که حضرت عایشه رضی‌الله عنها مرجع علمی و فقهی بودند، زنان امروز نیز با کسب علم و ایمان، می‌توانند در رأس امور قرار گیرند.
در پایان، باید گفت توسعه همه‌جانبه جامعه، بدون حضور فعال و مؤثر زنان، میسر نخواهد بود.
