سعادت انسان در گرو زبان اوست

عجب است به این عضلۀ کوچک در جسم انسان که با حجم کوچکش اعمال و کارهای بزرگی انجام می‌دهد.

گاهی اوقات افراد را از هم پراکنده نموده و جدائی می‌افگند  وگاهی اوقات ایشان را گرد می‌آورد و به هم نزدیک می کند و سبب سعادت انسان در زندگی می شود.

گاهی سبب بدبختی و گاهی سبب زیادت حسنات و بلند بردن درجات افراد می گردد و گاهی سبب کسب گناه و از بین بردن حسنات و نیکی‌ها نیز می‌شود و آن عضله کوچک،  زبان است، بلی، زبان!.

 وقتی انسان همرای دیگران به خوبی و نیکی تعامل نموده و به عبارات پاک و سنجیده صحبت کند، و جز با بهترین اقوال و گفتار و آنچه که به دیگران نفع می رساند صحبت نکند و بوسیله زبان یاد و ذکر خداوند^ج را نماید؛ سبب خوشبختی و کامیابی می باشد. بخاطر اینکه زبان خود را از واقع شدن در صحبت های بیهوده و از غیبت و سخن چینی که از جمله بزرگترین گناهان (گناهان کبیره) به حساب می آیند، حفظ کرده است. غیبتی که خداوند متعال نه تنها از انجام آن نهی کرده است، بلکه آنرا  به بدترین تصویر به نمایش کشیده که این خود دلالت بر شناعت آن می کند. خداوند متعال می فرماید: ﴿ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیمٌ ﴾ )سوره الحجرات آیه 12(

ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، که برخی از گمانها گناه است، و جاسوسی و پرده‌دری نکنید، و یکی از دیگری غیبت ننماید؛ آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد ؟ به یقین همه شما از مرده‌خواری بدتان می‌آید ( و از آن بیزارید، غیبت نیز چنین است و از آن بپرهیزید و ) از خدا پروا کنید ، بی‌گمان خداوند بس توبه‌پذیر و مهربان است.

پیامبر صلی الله علیه و سلم غیبت را چنین تعریف کرده و فرمودند : «ذکرک اخاک بما یکره» برادرت را به آنچه که از آن خوشش نمی آید، یاد آور شوی.

و اما سخن چینی عبارت از نقل کردن و روایت کردن سخن یک شخص به شخص دیگر به خاطر برانگیختن فساد در بین شان می باشد. و این دو صفت بد از جمله بزرگترین صفاتی است که وحدت جامعه را از بین برده و در بین جامعه تفرقه میندازد و قلب ها را پر از خشم می کند و سبب بوجود آمدن حقد و کینه و بد بردن از یکدیگر می‌شود.

و برعکس، الله متعال ما را  به سخن گفتن عاری از غیبت، نمیمه، دروغ و … امر کرده و به حسن دعوت بسوی توحید، در مجال ها و مجالس مختلف دستور داده است، در این صورت است که دعوت ما موثر واقع شده و مورد قبول قرار می گیرد. و نزدیک ترین مثال در این باره این است که  خداوند زمانیکه حضرت موسی و برادرش هارون (ع) را به سوی فرعون سرکش و طغیانگر و متکبر فرستاد تا او را به دین الله دعوت کنند به ایشان دستور داد تا سخنان نرم در مقابل فرعون بگویند. خداوند می فرماید: {اذهب انت و اخوک بآیاتی و لاتینا فی ذکری اذهبا الی فرعون انه طغی فقولا له قولا لینا لعله یتذکر او یخشی} – سوره طه/42-44/.

شیخ عبدالرحمن السعدی در کتاب (تیسیر الکریم الرحمن فی تفسیر کلام منان) در تفسیر آیه کریمه می‌فرماید: قول «لینا» یعنی سخن لطیف، نرم و مهربانانه که در آن فحش و ناسزا نباشد.

وقتی که اسلام به این تعامل همرای کافر دستور می دهد، پس بدیهی است که باید تعامل بهتر و نیکوتری همرای مسلمانان صورت گیرد. لذا مناسب است تا انسان مسلمان  به اخلاقی که پیامبر ما را تعلیم داده مزین شود و  مراقب زبان خود باشد تا هر چه که می گوید راست باشد و نفس خود را در هر کلمه‌ای که صحبت می‌کند محاسبه کند تا در میزان حسنات آن به حساب آید نه سیئات آن.

برخی اعمالی که سبب سعادت و خوشبختی انسان در زندگی می‌شود نکاتی بیان می کنم، امیدوارم که خداوند ما را از آنها مستفید سازد:

• اینکه همیشه انسان با چهرۀ بشاش و با تبسم باشد. پیامبر (صلی الله علیه و سلم) می‌فرمایند: (الابتسامه فی وجه اخیک صدقه).
• اینکه خود را مزین به آداب مجلس نماید از جمله:‌ (گفتن سلام، فراخ کردن مجلس و جای دادن دیگران، احترام بزرگان، فرصت دادن صحبت به دیگران و …).
• احوال پرسی، توجه و اهمیت دادن به افراد و تقدیم پیشنهاد کمک به آنها .
• همیشه به جستجوی صداقت و راستی در گفتار خویش باشد، در حدیث آمده: (لا یزال الرجل یصدق و یتحری الصدق حتی یکتب عندالله صدیقا) انسانی که همیشه راست گوید و به جستجوی راستی باشد به نزد خدا در زمره راستگویان قرار خواهد گرفت.
• در امور دیگران که به وی مربوط نمی شود مداخله نکند. در حدیث آمده: (من حسن اسلام المرء ترکه ما لا یعنیه) از نیکوئی اسلام شخص ترک امور بی فایده است.
• احساس اینکه خداوند مطلع و آگاه است بر اعمال انسان و احاطه کننده است به آنچه که می گوید و صحبت می کند و همیشه به یاد داشته باشد، که دو ملک وجود دارند که به راست و چپ آن قرار دارند که هر آنچه را که می گوید، می نویسند و انسان را به کار های که خیر و رضایت الهی در آن است انگیزه داده و  انسان را به  ترک گناهان و از هر چیزی که سبب غضب خداوند می شود، فرا می خوانند.
• هر قدر که انسان به پروردگارش به وسیله طاعات و اعمال صالح تقرب جوید مورد رضایت و محبت وی قرار گرفته و محبت وی را به دل دیگران می اندازد.
• نسبت به دیگران گمان نیک داشته باشد و فقط به عیوب نفس خود مشغول باشد؛ چون زمانیکه شخص مشغول عیب های دیگران و انتقاد بر آنها باشد از نفس و عیب های خود غافل می ماند. انسان قبل از اینکه دیگران را به انتقاد بگیرد ناچار است که اول عیب های خود را ببیند و به فکر اصلاح آنها باشد و اگر هم به کدام نقدی روبرو می شود با سینه فراخ آنها را قبول کند  و بداند که قبول کردن نقد، گاهی بسیار دشواراست. بخصوص زمانیکه نقد به طریق درست آن نباشد؛ اما شخص عاقل باید زمانیکه نقد را می شنود به فکر روش نقد نبوده، بلکه به فکر اصلاح آن عیب خود باشد. چنانچه که حضرت عمر(رض) می فرمایند: {رحم الله امرأء اهدی الی عیوبی}. خداوند رحم کند به کسی که مرا به عیوبم رهنمایی می‌کند.

 بخاطر اینکه دوست حقیقی شخص، کسی است که همیشه نصیحت کنندۀ آن باشد و نصیحت کننده، کسی است که همیشه به تو توجه  نموده و تو را از خطا آگاه می کند و تو را در کار حق و فعل خوب تأئید می کند و زیباست که ما نقد دیگران را به منزله ثواب از آنها قبول کنیم و به فکر دور کردن آن از نفس، اخلاق و زندگی خویش باشیم.

• اینکه سعادت شخص در زبان آن است، پس اگر کسی حاکمیت و تسلط بر زبان خود پیدا کرد؛ تسلط بر سعادت خود پیدا کرده می‌تواند.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و سلم) می فرمایند: {و هل یکب الناس فی النار علی وجوههم الا حصائد السنتهم}. پس هرگاه گفتار و کلمات ما لطیف و نرم و مؤدبانه باشد، بوسیلۀ آن دوستی و محبت اطرافیان و احترام شان بدست می آید و شوق و اشتیاق آنها به گفتار و صحبت ما و به شنیدن آن فزونی می یابد.و هرگاه گفتار و کلمات ما، دور از ادب باشد؛ سبب کسب نفرت و نبود احترام به ایشان می گردد و همه از سخن ما و نشستن همراه ما و از شنیدن صحبت ما دوری می جویند.

• دعا؛ دعا شأن عجیبی دارد و در این باره قصه های زیادی شنیده ایم. انسان باید از دعاء کردن غافل نباشد و دعاء کند تا خداوند او را از کلام فاحش، غیبت و نمیمه پاک نموده و قلب او را عاری از حسد، کینه و حقد و نفاق گرداند.
• زبان خود را با ذکر و یاد خداوند متعال مزین و تر و تازه گرداند. زمانیکه انسان به این کار عادت نماید؛ زبان وی پاک و عفیف می شود و بعد از آن با پرهیزگاری با هرکس صحبت می کند.