طبابت از راهدور
نویسنده: ادریس پناه
امروزه برای همه هویداست که تکنولوژی تأثیرات قابل ملاحظه‌ای را در تمام عرصه‌های زنده‌گی از خود به‌جا گذاشته است. تکنولوژی نه تنها به روابط اجتماعی وسعت بخشید، بلکه آنرا به شکل حیرت‌انگیزی متحول ساخت. تکنولوژی سیاست را نیز دستخوش تغییر نمود؛ مگر نه اینکه امروزه بیشتر روابط سیاسی متأثر از پیشرفت‌های تکنولوژیک کشورها است و این پیشرفت توانسته قدرت‌های منطقه را برای رسیدن به اهداف یکسان در این حوزه، در کنار هم قرار دهد. این تکنولوژی خود را به اقتصاد هم رساند؛ مبادلات تجارتی و قراردادهای تجاری آنلاین، خود بیانگر تأثیرگزاری تکنولوژی در این عرصه‌اند.
اما طبابت و پیشرفته‌های به‌وقوع پیوسته در این عرصه نشان‌دهنده‌ای این حقیقت غیرقابل کتمان است که تکنولوژی بیشتر از دیگران ابعاد زیست انسانی، طب و طبابت را به تغییرات ملموسی مواجه ساخته است.
شاید یکی از گوشه‌های این تغییر طبابت از راهدور باشد. اصطلاحات و ترکیبات متفاوتی برای طبابت از راهدور به کار می‌رود. در زبان انگلیسی ترکیب Tele-medicine و در فرانسوی ترکیب Télé- médicin بیشتر معمول است. ناگفته نماند که Telehealth و یا Electronichealth نیز برای رساندن مفهوم طبابت از راهدور به کار می‌رود. در فارسی ترکیبات طبابت از راهدور، پزشکی از راهدور و یا دورا پزشکی بیشتر مورد استعمال قرار می‌گیرند.
استفاده از این واژه برای اولین بار به سال ۱۹۲۰ میلادی بر می‌گردد. در همان سال، تصاویر رادیولوژی بین دو شفاخانۀ فیلادلفیا و پنسیلوانیا در آمریکا از طریق خطوط تلفن انتقال داده شدند. در حدود ۴۰ سال بعد، «ویتسون» اولین برنامۀ طبابت از راهدور را راه‌اندازی نمود، که هدف آن مراقبت از بیماران روانی و آموزش طبی بود. در این برنامه از ابراز ویدیویی، اتاق‌های درمانگاه و صنوف درسی به کار گرفته می‌شد. در سال ۱۹۶۴ میلادی تحولات وسیع‌تری در این حوزه شکل گرفت؛ طوریکه یک دستگاه و سامانه‌ای تلویزیونی مداربستۀ دو طرفه میان انستیتیوت روان‌پزشکی نبراسکا و شفاخانه روانی نورفلک ایجاد شد. عین همین دستگاه در شفاخانۀ عمومی ماساچوست مورد استفاده قرار گرفت. ۶ سال بعد یعنی سال ۱۹۷۰ میلادی، کتابخانۀ طبی آمریکا پروژۀ ماهواره‌ای زیستپزشکی آلاسکا را روی دست گرفت. محققین هدف این پروژه را وصل ۲۶ روستای دورافتادۀ آلاسکا به شفاخانه‌های شهری عنوان نمودند. پروژه‌ای که توانست در عرصۀ طبابت از راهدور نقطۀ عطفی بگذارد، پروژه استاریچ آمریکا بود. استاریچ از بزرگترین پروژه‌های طبی و پزشکی از راهدور در آمریکا شناخته شد. اجراکنندهگان استاریچ را ادارۀ سلامت آمریکا، ادارۀ آموزش و پرورش آن، ناسا و شرکت لاکهید شکل می‌داد. هدف استاریچ فراهم‌کردن مراقبت‌های صحی برای منطقه‌های دورافتاده در جنوب آریزونا بود. ضمناً باید یادآور شویم که ساخت اولین شفاخانۀ مجازی در سال ۱۹۹۸ توسط یک شرکت فنلاندی صورت گرفت.
از بین تمام دغدغه‌های که موجب تحول در طبابت و ایجاد برنامۀ طبابت از راهدور شدند، انگیزه‌ای کمک به فضانوردان بیشتر نمایان است. چرا که از آغاز سفرهای فضایی، کنترل وضعیت صحی فضانوردان و کمک برای بهبود سلامت آنها مطرح بوده است. چنین انگیزه‌ای نیز بر روند توسعه در طبابت از راهدور تسریع بخشید.
طبابت از راهدور می‌تواند در وضعیت‌های اظطراری و بغرنجی که دسترسی به طبیب و داکتر میسر نیست، نیز به کار رود؛ مثل زمان جنگ، شیوع مریضی‌های همه‌گیر، سفرهای فضایی و هواپیمایی. طبابت از راهدور می‌تواند برای توسعۀ صحت در مناطق صعب‌العبور نیز خدمات شایانی نماید. گفتنی است که کنترل مریضی‌های مزمن و دوامدار، مشاوره برای مریضان در مسافرت‌های زمینی و هوایی توسط طبابت از راهدور امکان‌پذیر شده است. البته باید اضافه کنیم که اهداف طبابت از راهدور را بیشتر بهبود و مراقبت از مریض، ارتباط بین مناطق دورافتاده و مناطق شهری، دسترسی بهتر به داکتران و کاهش هزینه‌ها شکل می‌دهد.
فعالیت‌های طبابت از راهدور به دسته‌های Tele-consultation یا مشاور از راهدور، Tele-prevention یا پیش‌گیری از راهدور، Tele-diagnosis یا تشخیص از راهدور، Tele-radiology یا تصویربرداری از راهدور، Tele-pathology یا آسیب‌شناسی از راهدور و Tele-homecare یا مراقبت‌های خانه‌گی از راهدور تقسیم میشود.
امروز طبابت از راهدور موافقان و مخالفان خاص خودش را دارد. دولت فرانسه که ۶۵۰ میلیون یورو را برای توسعه‌ای طبابت از راهدور اختصاص داده است. از پیشتازترین کشورها در این عرصه است. به گزارش سایت livi، از بین تمام فرانسوی‌ها ۵۱ فیصد مردم به این باورند که مشاوره از راهدور دارای ارزشی برابر با مشاورۀ سنتی در مطب داکتر است. در حالیکه این افراد در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ تعداد شان به‌ترتیب به ۳۴ و ۴۲ فیصد می‌رسید. نکته‌ای قابل تذکر اینجاست که فرانسه از سال ۲۰۰۹ پروگرام طبابت از راهدور خود را راه‌اندازی نموده است و تا حال توانسته از بیشتر رقبای خود در این حوزه جلو بزند.
در اخیر اضافه می‌کنیم که در اکثر کشورهای که طبابت از راهدور وجود دارد، برای داکترانی که علاقه‌مند و توانمند کار از این طریق هستند، هویت الکترونیک اعطاء میشود که به سبب این هویت، مشاوره و تشخیص‌شان معتبر شناخته شده و نسخه‌های تجویزشده‌ای شان نیز توسط دواخانه‌ها به رسمیت شناخته میشود.
