عفت کلام

زبان که در تمام ادوار تاریخ وسیله افهام و تفهیم بوده و به نوعی پردازشگر داشته های انسانها و مبین طرز تفکر افراد است؛ گاهی هم معرف شخصیت انسان می باشد، زمانی که فردی لب به سخن گشاید سطح علم، طرز تفکر، نوع تربیت و اخلاق وی را آشکار میسازد. طبعا انسان با فطرت پاک و سالم خلق میشود و پاکی را در تمام احوال و اوضاع زندگی خصوصا در قسمت زبان دوست دارد؛ ولی برای هر عضو انسان آفاتی است که از آنها متأثر می گردد و برای زبان نیز آفاتی وجود دارد که گاهی شرایط ناگوار و افکار نادرست، افراد را به زشت گویی، مجادله، دروغ و غیبت دچار می کند و گاهی هم اینها جزء خواص انسان می گردند. ولی آفاتی که دامنگیر زبان است، انسان را از این ناحیه ضایع نموده و برایش مشکل ساز میگردد و سرانجام  او را کم ارزش و بی شخصیت جلوه میدهد. اما از آنجاییکه دین مبین اسلام که دارای قوانین جامع می باشد، اساس را بر تربیت سالم گذاشته، اضرار و طرز مبارزه با آفات زبان را برای پیروان خود تعلیم میدهد، لذا لازم است زبان، جایگاه آن، نوعیت وظیفه و  طریق حراست آن را در منهج و پروگرام الهی که همانا قرآنکریم و احادیث نبی”ص” است؛ مورد مطالعه قرار دهیم و در روشنی آنها به موارد فوق بپردازیم.

زبان مطیع باورها، داشته ها، اعتقادات و مبین مافی الضمیر انسان است، بناءا آفات زبانی زاده مفکوره مسموم انسان و دساتیر شیطان است که به انواع مختلف و از طرق مختلف وارد وجود انسان شده و توسط زبان خارج می شود. آفات زبانی منشأ شیطانی دارد و از مفکوره فاسد صادر می گردد، شیطان که از بدو تولد انسان ابراز خصومت با او را کرد محرک بدزبانی می باشد و در تشکل مفکورهای غلط سهم بارز دارد. چرا که انسان پاک به دنیا می آید (مفهوم حدیث مبارک) و مومن از لغو اعراض می کند (مفهوم آیه کریمه). بر علاوه شیطان که این مرض را در زندگی انسان بوجود می آورد؛ بسا اوقات محیط های ملوس به رذایل، خانواده های بداخلاق و دوستان بدسرشت مکتب بدزبانی شده می توانند.

عواقب بد زبانی تنها بر زندگی این دنیا سایه شوم خود را نمی گستراند بلکه زندگی اخروی اش را نیز متاثر می سازد، پیامبر”ص”می فرمایند انسان کلمه ای را در جهت خشنودی خداوند متعال بر زبان جاری می کند و آنرا مهم نمی شمارد اما خداوند متعال درجات او را بلند می برد و انسانی در جهت ناخشنودی خداوند متعال سخن می زند و آنرا مهم نمی انگارد اما به سبب آن به جهنم سقوط می کند (روایت از صحیح بخاری).

بله! ضررهای ابتدایی این آفت چنان بزرگ است که ناخشنودی الله و نافرمانی او را سبب می گردد و بعد دیگر محیط های پاک ماحول چون خانواده سالم و محیط کار خوب را متاثر می سازد. هرگاه انسان در خانه بد زبان یا تند زبان پرورش یابد همان گونه صحبت می کند که آموخته است بله ما هستیم که اولین کلمات را به اطفال می آموزیم و ما هستیم که در خانه یا محل زیست الگو قرار میگیریم. ولی اگر به مرض ناپاکی زبان دچار باشیم واویلاست بر ما. این مرض احترام در بین اعضای خانواده را از بین برده باعث جنگ و جدل میشود و کانون گرم خانواده را به تباهی می کشد. بی عفتی کلام و لجام گسیختگی زبان گاهی بر محیط زندگی انسان سایه می افکند و فرد مرتکب غیبت همسایه می شود یا بر ایشان بهتان میزند یا دروغ میگوید و یا از زبان به عنوان وسیله سرگرمی دیگران با لهو استفاده می کند. همه اینها ارزش شخصیتی را از فرد سلب میکند و شخص را منفور جامعه میگرداند. بدزبانی هم قلب انسان را مریض میکند و هم روان انسان را پریشان میسازد.

آفات زبان گاهی در ساحه دعوت و افراد دعوتگر نیز سیر و سیاحت میکند و انسان دعوتگر را به غیبت مبتلا یا وی را دچار بهتان یا لغو می سازد؛ بعضی در این گرداب گیر می مانند و بخاطر نجات خود هم نمی کوشند.

 راه نجات چیست؟

نجات در اسلام است که مربی همه جانبه وکامل است. بادر نظرداشت آیات کریمه و احادیث نبی کریم”ص” که برای اعمال در دنیا و آخرت پاداش و عذاب در نظر گرفته شده و با ایمان آوردن  و عمل به مقتضای آن بستر نجات فراهم خواهد شد.

از یاد نبرید فرموده الله”ج” را که میگوید: (مَا یَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ) ‏‏ق 18/  ترجمه: ‏انسان هیچ سخنی را بر زبان نمی راند مگر این که فرشته‌ای، مراقب و آماده (برای دریافت و نگارش) آن سخن است .‏

پس هرگاه چنین است حفظ زبان  از زشتیهای غیبت، دروغ، تهمت، لهو و سایر رزایل ضرور است تا فردای قیامت از عهده مسئولیت گفته های خود بیرون آییم. و در حدیث مبارکی از رسول الله”ص” آمده است که بهترین مردم کسانی اند که مسلمانان از دست و بان آنها در امان باشند. پس اگر چنین است چرا با کنترول این عضو کوچک بهترین مسلمانان نباشیم. و نزدیکتر به تقوای الله است در مواردیکه مربوط به ما نیست سکوت نمایم و در موارد ضرورت  حرف سنجیده شده و معقول بزنیم تا نشود که سر سبز را با زبان سرخ ببازیم و چه خوب است که این آیه مبارکه را در لوح دل خود حک کنیم و برای همیشه از طعم خوش این پردازشگر (زبان) لذت ببریم. الله متعال در سوره احزاب آیات 70-71 میفرماید: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلاً سَدِیداً یُصْلِحْ لَکُمْ أَعْمَالَکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ) ترجمه: ‏ای مؤمنان! از خدا بترسید (و خویشتن را با انجام خوبیها و دوری از بدیها از عذاب او در امان دارید) و سخن حق و درست بگوئید.‏ ‏در نتیجه خدا (توفیق خیرتان می‌دهد و) اعمالتان را بایسته می‌کند و گناهانتان را می بخشاید.

بلی بهترین زبان، زبان ذاکر است.

محیط زیست سالم، دوستان نیک گفتار در نجات زبان از آفات آن نقش بسزایی دارند و خانواده که رکن اساسی و تربیتگاه اولی انسان است نیز نقش مهمی در این زمینه دارد.

با به کنترون درآوردن زبان ضمانت بهشت را از خود کنیم و زبان به کام نکشیم و به سخن نگشاییم مگر اینکه خداوند را ناظر و شاهد اقوال خود بدانیم و ملائکه او را کاتبین گفتارخود.

گفتار نیک زبان خود را ذخیره نیک فردای رستاخیز خویش کنیم و زبان را از لجام گسیخته گی باز داریم تا باشد باعث مغفرت باقی اعمال و تقصیراتی که از دیگر اعضا و جوارح ما سر زده، گردد.