فضایل و مسایل قربانی

 قربانی، عبادتی است به هدف احیای خاطره‌ی فداکاری ابراهیم(ع) و تجدید تعهد با پروردگار بر قبول هرگونه فداکاری در راه بندگی او و نیز دلجویی از فقرای امت اسلامی.

اهمیت صدق واخلاص نیت در قربانی‌:
هر چه در قربانی، صدق و اخلاص بیشتری داشته باشیم به همان اندازه قربانی ما نزد الله متعال اهمیت بیشتر پیدا می‌کند، چنان‌که او تعالی می‌فرماید: «لَنْ یَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَکِنْ یَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْکُمْ» [الحج: 37]
♦️ترجمه: هرگز گوشتها و خونهای آنها به الله نمی‌رسد؛ بلکه تقوا [و اخلاص نیت] شما است که به او می‌رسد.
پس، مواظب نیت‌های خویش باشیم.

فضیلت قربانی:
برای اهمیت آن همین بس که سنت ابراهیمی و شعیره‌ی اسلامی و رمز فداشدن در راه الله متعال است. الله متعال، قربانی را از شعایر دین خود خوانده و آن را مایه‌ی خیر و خوبی برای ما امت دانسته است؛ آنجا که می‌فرماید: «وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَکُمْ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ لَکُمْ فِیهَا خَیْرٌ». [الحج: 36]
ترجمه: شتران [قربانی] را برای شما از شعائر الله قرار داده ایم. شما را در آن خیر و خوبی فراوان است.
عایشه(رض) میگوید:
پیامبر(ص) فرمودند: «مَا عَمِلَ آدَمِیٌّ مِنْ عَمَلٍ یَوْمَ النَّحْرِ أَحَبَّ إِلَى اللهِ مِنْ إِهْرَاقِ الدَّمِ، إِنَّهُ لَیَأْتِی یَوْمَ القِیَامَهِ بِقُرُونِهَا وَأَشْعَارِهَا وَأَظْلاَفِهَا، وَأَنَّ الدَّمَ لَیَقَعُ مِنَ اللهِ بِمَکَانٍ قَبْلَ أَنْ یَقَعَ مِنَ الأَرْضِ، فَطِیبُوا بِهَا نَفْسًا».[روایت از ترمذی بدرجه حسن]
ترجمه: فرزند آدم در روز عید عملی دوست داشتنی‌تر نزد الله از ریختن خون (قربانی) انجام نداده است. یقیناً روز قیامت حیوان قربانی با شاخها، مویها و شنگهایش حاضر می شود [تا همه اش به طور کامل به میزان حسنات قربانی کننده گذاشته شود]. و قبل از آن که خون قربانی به زمین رسد به نزد الله به مکان [اجابت] می‌رسد؛ پس با طیب خاطر قربانی کنید.

احکام وآداب قربانی:
قربانی دارای احکام و آدابی است به قرار زیر:
حکم قربانی:
قربانی از نظر امام ابوحنیفه(رح) وجمعی دیگر، واجب است، چنان که الله بدان دستور می­دهد: «فَصَل لِرَبِّکَ وَانْحَرْ». (پس [بشکرانه آن همه نعمتها] برای پروردگارت نماز بگزار و قربانی کن!)
پیامبر(ص) فرمودند: «مَنْ کَانَ لَهُ سَعَهٌ وَلَمْ یُضَحِّ فَلاَ یَقْرَبَنَّ مُصَلاَّنَا».[صحیح­ المستدرک]
♦️ترجمه: هرکس توان مالی دارد و قربانی نمی‌کند به عیدگاه ما حاضر نشود.
قربانی بر چه کسی واجب است؟
بر کسی واجب است که مسلمان، عاقل، بالغ و مقیم (نه مسافر) بوده و به قدر یک نصاب شرعی، پول نقد، یا باغ‌وزمین، یا جواهرات، یا مال تجارت و یا هر چیزی دیگر داشته و طوری قرض‌دار نباشد که مال و ثروت او را از نصاب بیندازد،. و نصاب شرعی اگر از نقره که کمترین است حساب شود ۱۴۰ مثقال نقره می‌شود یا معادل آن که امسال سی و دوهزار وخرده‌ای است اندازه‌گیری شده است.
احتیاجات اصلی زندگی، مانند: مسکن، لباس، اساسیه منزل، وسیله سواری و سلاحی که بخاطر محافظت خود دارد در نصاب قربانی حساب نمی‌شود
نکته: نداشتن مسکن وکرایه‌نشین بودن و یا وسیله سواری نداشتن، در صورتی که صاحب نصاب باشد مانع واجب شدن قربانی نمی‌شود. اما اگر قبل از ایام عید، سرمایه اش را به خرید این ها مصرف کرد، بر او قربانی واجب نمی شود.
صدقه کردن قیمت قربانی، به عوض قربانی از شخص غنی هرگز جای قربانی را نگرفته و وجوب قربانی را از ذمه‌اش ساقط نمی‌سازد. البته اگر ایام عید سپری شد و -روی هر علتی- قربانی نکرد، آنگاه که دیگر امکان قربانی باقی نمانده است، به ناچار قیمت آن را باید به فقراء صدقه کند.
حکم قربانی برای کسی که صاحب نصاب نیست:
کسی که به اندازه‌ی نصاب شرعی که بیان شد را نداشته باشد، قربانی برایش واجب نیست. مگر اینکه نذر کرده باشد.
الفاظ نذر عبارت است از جملاتی مانند: بگردنم گرفتم، برایم واجب باشد، برایم نذرباشد.. البته بخاطر باید داشت که گوشت حیوان قربانیِ نذر شده، حکم مال زکات را دارد؛ پس صاحبش از آن خورده نمی‌تواند و به اغنیاء نیز داده نشده؛ تنها باید به فقرا اختصاص یابد.
گفته‌های آتی نذر نیست: امسال قربانی می‌کنم ویانیت کردم.. یا تصمیم گرفتم..
سن قربانی:
اقلاً باید گاو: دو ساله، شتر: پنج ساله وگوسفند: یک ساله باشد. البته برّه اگر شش ماهه‌اش رشد یکساله را داشتت هم روا است.

گوسفند ازیک‌نفر وگاو وشتر تا7نفر هم در آن شریک شده می‌توانند.
ذبح، باید به نیکی انجام گیرد:
پیامبر(ص) فرمودند: «الله(ج) انجام درست و دقیق در هر کار را لازم ساخته است.. پس وقتی ذبح می‌کنید، نیکو ذبح کنید. باید کاردتان را خوب تیز کنید و حیوان را راحت سازید». [صحیح مسلم]
سالم بودن قربانی از عیبها:
حیوان قربانی باید از عیوبی مانند: کوری، کری، لنگی، لاغری زیاد سالم باشد.
از پیامبر(ص) سوال شد: از کدام گونه قربانی باید پرهیز شود؟ فرمودند «أَرْبَعًا: الْعَرْجَاءُ والبین ظلعها، والعرواء الْبَیِّنُ عَوَرُهَا؛ وَالْمَرِیضَهُ الْبَیِّنُ مَرَضُهَا؛ وَالْعَجْفَاءُ الَّتِی لَا تَنْقَى [لَا مُخَّ لَهَا]» [صحیح ترمذی]
ترجمه: از چهار گونه حیوان پرهیز شود: از حیوانی که در او لنگیِ واضح یا کوریِ نمایان و یا بیماری فاحش باشد و نیز حیوانی که از فرط لاغری، استخوانش مغز نداشته باشد.
نباید بریدگی گوش و یا دُمش به یک سوم برسد، و نیز تمام شاخش نباید شکسته باشد، اما حیوان بی‌شاخ، یا شاخداری که شاخش از بیخ شکسته نباشد، و یا مقدار اندکی از گوش وی بریده باشد اشکالی ندارد.
حیوان قربانی هرچه چاق‌تر و سالم‌تر باشد، ثوابش بیشتر است.
سهم فقراء از گوشت قربانی:
مستحب است اقلاً یک سوم گوشت قربانی به فقرا داده شود. بی­‌شک حالت وخیم اقتصادی کنونی، می طلبد تا به فقرا بیشتر داده شود. در حدیث است که پیامبر(ص) در سال نهم هجری که نیاز شدید به گوشت بود، اعلان کردند که نباید گوشت قربانی بیش از سه روز ذخیره شود [بلکه باید مازاد از مصرف سه روز، به نیازمندان توزیع گردد].[صحیح مسلم]
دقت در شناخت فقیر:
غالباً فقیر واقعی سوال نمی‌کند لذا بیشتر وقت، همه چیز را سائل‌ها می‌برند؛ پس در شناسایی فقیرِ واقعی دقت کنید. وصد البته، فقرا و پریشان­‌حالانی که از اقوام و همسایگان باشند و نیز لیلیه‌های مدارس دینی که صدها طلبه فقیر را غذا می‌دهند، از دیگران اولویت دارند.
نیابت در قربانی:
رواست اگر حیوان قربانی را به خانواده فقیری بدهید تا به نیابت از شما آن را ذبح نموده و گوشت آن را برای خود مصرف کنند.
آغاز و پایان وقت قربانی:
شروع وقت قربانی بعد از نماز عید است..
حیوانی‌که قبل از نماز عید، ذبح شود -طبق حدیث صحیح مسلم- هرگز قربانی محسوب نمی‌شود؛ مگر در دشت و بیابان که چون آن جا نماز عید نیست، طلوع صبح کفایت می‌کند.
پایان وقت قربانی: نزد امام ابوحنیفه، تا قبل از غروب روزسوم است. درموطای امام مالک ازابن عمر روایت است که قربانی، تا دو روز بعد از روز عید است.

احکام پوست:
پوست –یاقیمت آن بعدازفروش- و نیز پشم قربانی اگر یلمه شده باشد صدقه می شود ویا از آن چیزکارآمدی خریده شده ووقف می گردد.
نکته: پوست حیوان، یا چیزی از اجزای قربانی را به مزد قصاب روانیست. (مزد قصاب باید از جیب داده شود).
حکم یلمه‌کردن قربانی:
یلمه یا بریان کردن حیوان -بعد از کندن پشم آن- هیچ اشکالی ندارد و امسال که پوست بی‌ارزش است، خوب است که یلمه شود.
قربانی ازعوض متوفی:
اگر متوفی در حیات خود، وصیت کرده باشد اجرای آن از مالش واجب، ورنه، مستحب است.