منتظر تشکر نباشیم!
نویسنده: استاد عبدالباری قانت
قدم گذاشتن در مسیر دعوت الی الله دعوتگر را اغلب با چالش ها و چشم داشت های مواجه می سازد، وقتی دعوتگر زحماتی را در مسیر دعوت متقبل می شود از آن طرف وسوسه های شیطانی آغاز می یابد و شیطان به ذهن وی می اندازد که تو این همه تلاش می کنی مزد تو چه می شود؟، توی که از همه میدان های دنیوی بخاطر دعوت عقب می مانی لایق و سزاوار تشکر و قدردانی نیستی؟! و…
نکته‌ی دیگری که لازم به یاد آوری است این است:
در زمانی که دعوتگر در اول راه فرار دارد وکار دعوت را شروع می کند ذهن و فکرش همه متوجه است که انگیزه هایش همه به سمت اخلاص متمرکز باشد اما با گذشت زمان از این تمرکز کاسته شده و غرق چیز های دیگری می شود، از این رو این نیاز پدیدار می گردد که هر از چند گاهی دعوتگران به همدیگر تذکر دهند تا از مسیر اصلی و خط و مشی اساسی بیرون نرفته و خود را در شاهراه اصلی دعوت همراه با انگیزه های الهی و ایمانی نگاه داشته و نسل های بعدی را نیز متوجه این مهم بسازند.
از همین جاست که همیشه در نوشته های بزرگان دعوت اسلامی تاکید بر تجدید نیت صورت می گیرد و راهیان راه دعوت را متوجه می سازند، هشدار! که شیطان در کمین است و اثر بخشی دعوت شما هم در حال زیر سوال رفتن.
برای پر بار ساختن مطلب در اینجا به کتاب ارزشمند استاد همام عبدالرحیم سعید (قواعد الدعوه الی الله) سری می زنیم که در این زمینه چه توصیه های به دعوتگران دارند: ایشان در ذیل قاعده ی سیزدهم می گویند:
(دعوت داشته‌ی ارزشمندی است که با کالای دنیوی معامله نمی شود، مزد دنیوی سبب فساد مروت می شود…!)
و در ادامه می گوید:
(کار دعوت برای دعوتگر بمثابه‌ی تکلیف است. وظیفه‌ی دعوت از جنس وظایف دنیوی نبوده، بلکه عالیتر و دشوار تر از آن است، هیچ وظیفه ی در دنیا نیست که به اندازه ی وظیفه ی دعوت در برابرش دشواری ها قد علم نماید: در مسیر دعوت از بین رفتن جان ، از دست دادن مال، همچنین احتمال دوری از خانواده، فرزندان و سرزمین وجود دارد، با وظیفه ی چنین دشوار و سنگین، تمام دنیا هم برابری نمی کند!
زندگی هرکدام از انبیاء گرامی علیهم السلام را مطالعه نماییم همین اصل را تاکید نموده و می گویند:
“لاَّ أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرا” من در برابر (تبلیغ رسالت آسمانی و ابلاغ فرمان الهی) پاداش و مزدی از شما نمی طلبم. و برای رسول اکرم صلی الله علیه وسلم دستور داده شده است تا به این روش ملتزم شوند وقتی اهل مکه از ایمان آوردن اعراض می نمایند آیه ی کریمه نازل شده و سبب را پرسان می نماید و می گوید:
{ أَمْ تَسْأَلُهُمْ أَجْراً فَهُم مِّن مَّغْرَمٍ مُّثْقَلُونَ} (طور/40)
یا این که تو از آنان اجر و پاداشی (در مقابل ابلاغ رسالت خود بدیشان) می‌خواهی، و همچون بار گرانی بر دوش آنان سنگینی می کند؟
علاوه بر آن این را هم می دانیم که دنیا طلبان هیچ کاری بدون مزد دنیوی انجام نمی دهند، برای درک بیشتر این مطلب به داستان جادوگران {فرعون}با موسی علیه السلام دقت نمایید این موضوع را ثابت می کند، آنان برای فرعون می گویند: {أَئِنَّ لَنَا لَأَجْراً إِن کُنَّا نَحْنُ الْغَالِبِینَ} (/شعراء/41) آیا ما پاداش بزرگ و قابل ملاحظه ای خواهیم داشت اگر پیروز شویم ؟ فرعون برای شان تاکید نموده و می گوید: {قَالَ نَعَمْ وَإِنَّکُمْ إِذاً لَّمِنَ الْمُقَرَّبِینَ} (/شعراء/42)
(فرعون که سخت از موسی به وحشت افتاده بود و در تنگنا قرار داشت) گفت: بلی! (هر چه بخواهید می دهم) به علاوه شما در این صورت از مقرّبان (درگاه من) خواهید بود.
اما همین مردم وقتی ایمان به قلب های شان وارد می شود نه تنها دنبال مزد را رها می کنند بلکه {با کمال افتخار} اعلام می دارند: {فَاقْضِ مَا أَنتَ قَاضٍ إِنَّمَا تَقْضِی هَذِهِ الْحَیَاهَ الدُّنْیَا{طه/72 پس هر فرمانی که می خواهی صادر کنی، صادر کن (و آنچه می خواهی بکن، که باکی نیست. امّا بدان) تو تنها میی توانی در زندگی این جهان فرمان بدهی (و قدرت فرماندهی تو از دائره این دنیا فراتر نمی رود).
انواع مزد مورد نظر:
وقتی بحث مزد و اجر مطرح می شود شاید به ذهن دعوتگر این سوال مطرح شود که کدام نوع مزد مورد نظر است و چگونه خود را داعی حفظ نماید؟ و بیشتر هم موارد مالی به ذهن خطور می کند، در ادامه این موضوع روشن می شود که آیا صرف مزد هدف مال است و یا دیگر مواردی هم می تواند باشد؟
در پاسخ این پرسش از استاد همام سعید می آموزیم که راه حل چیست؟
(مزدی که لازم است دعوتگر خود را از آن دور داشته و پاکیزه نگهدارد تنها بر مال خلاصه نشده ، بلکه هرنوع منفعتی که سببش دعوت باشد را شامل می گردد، لازم است که از مردم انتظار تشکر و انجام کار نیک را نداشته باشد. و تمام آنچه که دعوتگر توقع و انتظار دارد همین است که دعوت به دلهای مردم وارد شود.)
در ادامه استاد به این پرسش پاسخ می دهد که چرا بر عدم درخواست مزد تاکید صورت می گیرد؟
ایشان می فرمایند: (این امر فواید و حکمت ها دارد:
اول: گاهی دعوت شده ها گمان می کنند که این دعوتگر به کار دعوت که شروع کرده برای این است تا به لقمه ی نان و اندوخته ای برسد! {فکر می کنند} بسیاری از این دعوتگران می خواهند مردم را به خود جلب نمایند تا از دعوت خود بهره برداری کنند، بخصوص این که بسیاری از دعوتگران الی الله فقیر اند، امام رازی رحمه الله در تفسیر این فرموده ی الله متعال می گوید: { وَیَا قَوْمِ لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مَالاً إِنْ أَجْرِیَ إِلاَّ عَلَى اللّهِ}(هود/29) ای قوم من! من در برابر آن، (یعنی تبلیغ رسالت پروردگارم) از شما (پول و مزد و ثروت و) مالی نمی خواهم، چرا که مزد من جز بر عهده الله نیست (و پاداش خود را تنها از او می خواهم و بس) گویا این پیامبر علیه السلام برای آنان می گوید: شما وقتی به ظاهر امر می بینید من را فقیر می یابید و گمان می کنید من که به این دعوت مصروف شدم برای این است که مال های شما را بگیرم این گمان شما نادرست است چون از شما هیچ مزدی در برابر رساندن پیام دریافت نمی کنم. »تفسیر رازی/17/215«
دوم: مردمان عادت کرده اند که با افراد افسونگر، بسیار دروغگو، مدعیان دانستن اسرار غیبی، آنهای که دین را به دنیا و لذایذ آن معامله می کنند، تعامل نمایند، از این رو تاکید شده که این دعوت پاک و اصیل است اهل آن به دنبال کالای دنیا نمی روند.
سوم: هر کاری که در برابر مزد باشد گاهی نقص و خلل به آن راه پیدا می کند؛ و صاحبش به اندازه ی مزد با آن پیش می رود، دین الله متعال بالاتر از آن است که به متاع دنیا ربط پیدا نموده و با آن دگرگون شود. از اینجا است که تلاش برای دعوت مرتبط به اخلاص است.
چهارم: کاری که در آن مزد باشد تحت تاثیر مزد دهنده قرار می گیرد، اراده ی آن در کار دخالت می کند، دعوتها طیفی از مردمانی را به یاد دارند که زیر فشار های مزد دنیوی در معرض تغییر و تبدیل قرار گرفتند. اما انبیاء‌کرام علیهم السلام و دعوتگران صالح بر نشانه های دعوت شان ثابت ماندند طمع هر طمعگاری را قطع نمودند و نگذاشتند که در پیام شان کوچکترین تغییر و یا تبدیلی وارد شود.
پنجم: وقتی مردم متوجه شوند که دعوتگردنبال منفعت دنیوی نیست آنان صداقت دعوتگر در دعوتش را آزمایش می نمایند و جذب دعوت می شوند، از همین جا بود که دعوت رسول اکرم صلی الله علیه وسلم از همه ی دعوت ها موثرتر بود و در میان اتباع اثر عمیق تری را می گذاشت. حسن بصری رحمه الله می گوید: در نزد مردم بزرگوار خواهی ماند تا زمانی که از چیزهای که دارند درخواست نکنی وقتی این کار را کردی تو را کم ارزش شمرده و سخن گفتن با تو را ناخوشایند دانسته و با تو بغض خواهند داشت. (حلیه الاولیاء/3/20)
