یاری مظلوم فریضه‌ی شرعی است

یاری مظلوم فریضه ی شرعی است

امام مسلم در صحیح خود حدیثی را به روایت حضرت جابر بن عبدالله از پیامبر خد”ج” نقل می کند که ایشان فرمودند: “اتقوا الظلم، فإن الظلمَ ظلمات یوم القیامه”

(از ظلم بپرهیزید، زیرا ظلم تاریکی های روز قیامت است)

و نیز فرمودند” مَنْ ظَلَمَ قِیدَ شِبْرٍ مِنَ الأرْضِ طُوِّقَهُ منْ سَبْعِ أَرَضِینَ” روایت مسلم

(هرکس به اندازه یک وجب از زمین ظلم کند، آن وجب زمین از هفت زمین طوق گردن او می شود.)

ظلم و ستم هر قدر که ضعیف و کوچک جلوه داده شود اما عذابش بزرگ است از همین جهت می بینیم که پیامبر خدا امت خویش را تشویق می کنند که از ستم به دیگران خود را باز داشته  و قبل از اینکه آخرت فرا رسد از کسانی که به آنها ظلم کرده حلالی بطلبند ایشان می فرمایند: مَنْ کَانتْ عِنْدَه مَظْلمَهٌ لأَخِیه، مِنْ عِرْضِهِ أَوْ مِنْ شَیْء، فَلْیتَحَلَّلْه ِمنْه الْیوْمَ قَبْلَ أَنْ لا یکُونَ دِینَارٌ ولا دِرْهَم، إنْ کَانَ لَهُ عَملٌ صَالحٌ أُخِذَ مِنْهُ بِقدْرِ مظْلمتِه، وإنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ حسَنَاتٌ أُخِذَ مِنْ سیِّئَاتِ صاحِبِهِ فَحُمِلَ عَلَیْهِ » رواه البخاری

(آنکه حقی از برادرش بر اوست، از آبرویش یا چیزی دیگر باید از وی بخشش طلبد، قبل از اینکه روزی بیاید که درهم و دیناری نیست. و هرگاه عمل صالحی داشته باشد، به اندازهء ظلمش گرفته شود، و اگر عمل نیک نداشته باشد، از گناههای رفیقش (طرف خصومت او) گرفته شده و بر دوش او نهاده می شود.

چه شده است افرادی را که  خود را مسلمان می گویند اما در زمین به ظلم و فساد می پردازند  و نمی خواهند که حق به صاحبش برسد و حقوق برادرانشان را به ناحق سلب می کنند آیا موقع آن فرا نرسیده است که قلب شان به خاطر خدا نرم شده و از ظلم باز ایستند و حقوق را به اهلش بسپارند؟

چه شده است افرادی را که به نا حق به مردم ظلم کرده و به شکنجه ی شان می پردازند  گمان می کنند قدرت دست داشته ی شان و مال اندوخته شده ی شان و قوت جسمی شان دژ و حصاری است که ایشان را از عذاب خدا باز می دارد؟

آری! حتما باید بدانند که عذاب و خشم خداوند سخت است و هیچ چیزی عذابش را رد کرده نمی تواند و برای عاقل نمی سزد که به قوت و قدرت و ثروتش ببالد و باید فریاد هلاک شده ی که در روز قیامت نامه ی اعمالش را به دست چپش گرفته  بشنود چنانچه خداوند در قرآن کریم می فرماید: {) وَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَیَقُولُ یَا لَیْتَنِی لَمْ أُوتَ کِتَابِیَهْ (25) وَلَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِیَهْ (26) یَا لَیْتَهَا کَانَتِ الْقَاضِیَهَ (27) مَا أَغْنَى عَنِّی مَالِیَهْ (28) هَلَکَ عَنِّی سُلْطَانِیَهْ } [الحاقه: 25 – 29]

‏(و امّا کسی که نامه اعمالش به دست چپش داده شود ، می‌گوید : ای کاش هرگز نامه اعمالم به من داده نمی‌شد !‏ ‏و هرگز نمی‌دانستم که حساب من چیست !‏ ‏ای کاش پایان بخشِ عمرم ، همان مرگ بود و بس !‏ ‏دارائی من ، مرا سودی نبخشید ، و به درد ( بیچارگی امروز ) من نخورد. ‏قدرت من ، از دست من برفت !  ( و دلیل و برهان من ، پوچ و نادرست از آب درآمد ! ).

شتافتن به یاری مظلوم ارزشی از ارزش های اسلام حنیف است که قرآن کریم آن را در نفوس پیروانش غرس نموده است و پیامبر اصحابش را بر آن تربیه نمودند و در خلال قرن های متمادی امت مسلمه به این ارزش محافظت نموده اند.

در ذیل به شکل گذرا به نقاط ذیل اشاره ی خواهیم داشت:

الف ــ یاری مظلوم از اخلاق سلف صالح ماست.

ب ـــ یاری مظلوم از اساسات اسلام و ارزش های آن است

ج ــ نمونه ها و تجاربی درباره ی کمک مظلومان

د ــ نصرت و کامیابی چگونه تحقق می یابد.

الف: یاری مظلوم از اخلاق سلف صالح ماست.

یاری مظلوم از اخلاق فطری است که در وجود هر انسان قرار داشته  و با مظلوم همدردی مینماید این اخلاق از قاطعیت نفس می کاهد ظلم را هلاک کرده و برای دفعش قیام می کند و این خلق از ارزش های اصیل عرب جاهلیت است که در حلف الفضول  به وضوح تجلی می یابد، آنجا که قریش تصمیم می گیرند تا هر کس که درمکه از مردم بومی یا سایر مردمی که بدانجا می آیند و مورد ظلم قرار میگیرند وی را تنها نگذاشته و به یاری اش بشتابند  تا اینکه ظلم را از وی دفع کرده و حقش رابه وی مسترد نمایند.

پیامبر”ص” در حلف الفضول شرکت داشتند و در زندگی شان بعد از رسالت همیشه از آن به خوبی یاد آور شده و به آن افتخار می کردند و می فرمودند: “لقد شهدت حلفًا فی دار عبد الله بن جدعان ما أحب أن لی به حمر النعم، ولو دُعیت إلى مثله فی الإسلام لأجبت”

 (در خانه عبدالله بن جدعان در انعقاد پیمانی شرکت جستم که هیچ دوست ندارم آن حضور و عضویت را با اشتران سرخ موی فراوان عوض کنم، و هم اینک دردوران اسلام نیز اگر مرا به سوی چنان پیمانی فراخوانند، اجابت خواهم کرد)

همچنین در قاعده ی پناه دادن (جوار) نیز معنا و مفهوم حلف تاکید شده است زیرا پناه دهنده حمایتش را بر انسان پناه جو می گستراند و وی را کمک می کند و از مال، آبرو و حیات شخص تا زمانی که در پناه وی است دفاع می کند. پیامبر “ص” و اصحاب گرامی شان در اوقات کرب و شدت از آن استفاده می کردند. رسول الله بعد از اینکه از در طایف مورد اذیت بی خردان و اطفال قرار می گیرند به مکه می آیند و در پناه مطعم در حالی که در دو طرف پیامبر فرزندان مطعم صف زده و سراپا مسلح می باشند به هر جای که می خواهند رفت و آمد می کنند و کسی جرئت نمی کند به ایشان گزندی برساند.

حضرت عثمان بن مظعون مدتی را در پناه ولید بن مغیره با سلامتی و عافیت سپری می کند سپس شهامتش مانع می شود که به این حالت ادامه دهد در حالی که سایر مسلمین در اذیت و آزار به سر می برند به مسجد می رود و اعلان می کند که دیگر درپناه ولید بن مغیره نیست سپس کذرش به شاعری می افتد که می گوید و هر نعمت خواهى نخواهى زایل شدنى است»، عثمان فرمود: دروغ گفتى، نعمت اهل جنّت زایل نمى شود در همین اثناء یکی از بی خردان بر او هجوم آورده و ضربه ی بر چشمش وارد می سازد و چشمش کبود می شود هنگامی که ولید این حالت را مشاهده می کند نزدیک وی شده و می گوید: چشمت از آنچه که به آن رسیده در امان و بى نیاز بود چون تو در پناه قوى و نیرومندى قرار داشتى حضرت عثمان با کمال شهامت و جرئت پاسخ وی را می دهند: بلکه چشم درست و سالمم نیازمند آنچه است که به دیگرش در راه خدا رسیده است.

نصرت مظلوم را به شکل واضح در دیدگاه گروه شجاعی مشاهده می کنیم که بزرگورانه کوشش می کنند تا صحیفه ی ظالمانه داخل کعبه که  مسلمانان در طول سه سال آسیب ها و ضرر های فراوانی را از آن چشیده اند نقض شود هر یکی از افراد این گروه در بین مردم، با احساس و انگیزه ی انسانی  فریاد می زنند:‌ ای مردم آیا رواست که این گروه از قریش در پیش چشمان مان هلاک شود چگونه برای تان طعام و شراب گوارا خواهد بود در حالی که مسلمانان از گرسنگی و تشنگی هلاک می شوند.

و با این منطق موثر توجه اشخاص جوانمرد را به خود جلب کرده و سپس با هم یکجا می شوند و قرار داد را پاره می کنند و مسلمانان از این حالت اختناق نجات پیدا می کنند.

ب ـ  یاری مظلوم  از اساسات و ارزشهای شریعت اسلام است

این مردانگی و غیرت عرب قبل از اسلام بود. اما دین اسلام که دین اخوت و برادری است تاکید فراوانی به یاری مظلوم نموده است پیامبر می فرمایند: “انصر أخاک ظالمًا أو مظلومًا”، قیل یا رسول الله أنصره مظلومًا فکیف أنصره ظالمًا؟ قال صلى الله علیه وسلم: “تحجزه عن ظلمه فذلک نصره” (رواه البخاری)

(برادرت را اگر ظالم است ویا مظلوم کمک کن گفته شد ای رسول خدا او را زمانی که مظلوم بود نصرت می نماییم ولی زمانی که ظالم است چگونه کمک ونصرت کنیم ؟ فرمودند: کمک کردن او این است که او را از ظلمی که می کند منع کنید)

این توجیه نبی کریم مفهوم یاری رساندن مظلوم را تاکید می کند فراخی و وسعت آن تا حدی است که هر دو طرف ( ظالم و مظلوم) را شامل می شود بدین شکل که از مظلوم دفاع شده و حق وی برایش اعاده شود و اعتبارش برگردانده شود و بر دست ظالم زده شده و ریشه ی ظلم و شر را از وی کشیده و آن را به جایش بشانند.

پیامبر میفرمایند: “المسلم أخو المسلم لا یظلمه ولا یسلمه” (متفق علیه)

(مسلمان برادر مسلمان است، هرگز به او ستم روا نمی دارد و دست از یاریش بر نمى دارد)

میفرمایند: “مثل المؤمنین فی توادهم وتعاطفهم وتراحمهم کمثل الجسد الواحد إذا اشتکى منه عضو تداعى له سائر الأعضاء بالسهر والحمى” (متفق علیه)

(مثل مؤمنان در مودّت و رحم و عطوفت با یکدیگر ، مثل جسم را دارد که اگر اندامی از آن بدرد آید ، سائر اندامهای دیگر بدن با شب زنده داری و تب و لرز با آن هم آو ا می گردد.)

“المؤمن للمؤمن کالبنیان یشد بعضه بعضًا، ثم شبک بین أصابعه” (متفق علیه )

(مومن با مومن مانند اجزای یک دیوار اند که یکی دیگری را مستحکم می سازد)

اسلام هیچ فرصتی را که تصور تحقق این واجب( نصرت مظلوم ) میرفت رها نکرده و پیامبر نیز از اینکه مسلمانان یکدیگر را فرو گذارند ویاری نکنند منع نموده اند: “لا یقفن أحدکم موقفًا یضرب فیه رجل ظلمًا؛ فإن اللعنه تنزل على مَن حضره حین لم یدفعوا عنه” (رواه الطبرانی).

(نباید یکی از شما در موقفی قرار بگیرد که در آن مردی به ظلم زده میشود و او از مظلوم دفاع نمی کند . زیرا کسیکه درین وقت حاضر است واز او دفاع نمی کند مورد لعنت خداوند قرار می گیرد)

کسانی که  در حین مظلومیت یک شخص خوشحال می شوند و با کمال بی مبالاتی و بی خیالی از مظلوم روی می گردانند باید بدانند که در حقیقت خویشتن را سزاوار هلاکت و لعنت کرده اند.

قسم به خدا هنگامی امت اسلامی با افرادش خوار می شود و دشمنان بسان شیر بر ایشان دلیر می گردند و ارزش های شان را مباح دانسته و حقوق شان را غصب می کنند و به مقدسات شان توهین می کنند که روح تخاذل در ایشان سرایت کرده و به انکار یکدیگر بپردازند. و این تعالیم والای اسلام امتی می سازد که شکستی نداشته و روحیه ی اخوت همیشه در بین شان زنده باشد که اگر به یک فرد از افراد این امت ظلمی واقع شود خون شهامت و دلاوری برای دفاع و یاری مظلوم در رگ های شان به جوش بیاید.

ج ـ نمونه ها و تجاربی در باره ی یاری مظلوم:

در تاریخ والای اسلام نمونه های زیادی از نصرت و یاری مظلوم را مشاهده می کنیم

به طور مثال یهودی کثیف و ناپاکی در بازار بنی قینقاع می خواهد با مکر و فریب ساق زن مسلمانی را برهنه سازد در همین اثناء یکی از اصحاب پیامبر متوجه این امر شده به او حمله آور شده و او را می کشد و یهودیان دیگر برمسلمان هجوم اورده  و او را به قتل می رسانند و همین واقعه، سبب بوقوع پیوستن غزوه ی بنی قینقاع گردید ویهودیان برای همیشه از این سرزمین پاک بیرون رانده می شوند.

هنگامی که یکی از مسلمانان در دور ترین نقطه ی سرزمین اسلامی وامعتصماه می گوید معتصم برای نجات و دفع ظلم از وی لشکری را ترتیب داده و به تادیب کسانی می پردازد که به وی ظلم کرده بودند.

پیامبر به کمک مخالفین عقیده ی اسلامی با آن کسانی که با ایشان پیمان  یاری و حمایت بسته بودند می شتافت هنگامی که قبیله ی خزاعه مورد تاخت و تاز بنی بکرکه حلیف قریش است قرار می گیرند عمرو بن سالم از این تجاوز بنی بکر به پیامبر شکایت می آورد پیامبر در حال برایش پاسخ دادند که ای ابا عمرو مورد کمک قرار گرفتی و به عقب آن لشکر انبوهی را برای فتح مکه روان می کنند تا اینکه مکه با افرادش تسلیم ایشان می شود.

هنگامی که پیامبربا پیمانی که با مشرکین بسته اند تا این اندازه وفا دار اند چگونه خواهد بود آنگاه که با اهل ایمان پیمانی داشته باشند بدون شک این بزرگ تر و گران تر است. خداوند متعال می فرماید: ﴿وَإِنْ اسْتَنصَرُوکُمْ فِی الدِّینِ فَعَلَیْکُمْ النَّصْرُ إِلاَّ عَلَى قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُمْ مِیثَاقٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (72) وَالَّذِینَ کَفَرُوا بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ إِلاَّ تَفْعَلُوهُ تَکُنْ فِتْنَهٌ فِی الأَرْضِ وَفَسَادٌ کَبِیرٌ (73) وَالَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالَّذِینَ آوَوا وَنَصَرُوا أُوْلَئِکَ هُمْ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَهٌ وَرِزْقٌ کَرِیمٌ (74)﴾ (الأنفال).

اگر ( چنین مؤمنان غیرمهاجری از دست ظلم و جور دیگران ) به سبب دینشان از شما کمک و یاری خواستند ، کمک و یاری بر شما واجب است ، مگر زمانی که مخالفان آنان گروهی باشند که میان شما و ایشان پیمان ( ترک مخاصمه ) باشد خداوند می‌بیند آنچه را که می‌کنید. ‏و کسانی که کافرند ، برخی یاران برخی دیگرند که اگر شما چنین نکنید فتنه و فساد عظیمی در زمین روی می‌دهد .‏ ‏بیگمان کسانی که ایمان آورده‌اند و مهاجرت کرده‌اند و در راه خدا جهاد نموده‌اند ، و همچنین کسانی که پناه داده‌اند و یاری کرده‌اند ،  ( هر دو گروه ) آنان حقیقه مؤمن و باایمانند ( و شایسته واژه مهاجر و انصارند و تار و پود جاودانه پرچم اسلامند و ) برای آنان آمرزش ( گناهان از سوی یزدان منان ) و روزی شایسته ( در بهشت جاویدان ) است .‏

د ـ یاری مظلوم چگونه تحقق می یابد؟

نخستین تقاضای که یاری مظلوم از ما می طلبد این است که با احساس مان با ایشان شریک شویم و درعالم وجدان با ایشان زندگی کنیم آنگاه که ظلم و ستم یکی بعد از دیگری به ایشان می رسد.

آنگاه  ظلم و ستمی که به ایشان رسیده به ذهن خود می آوریم باید از صمیم قلب متاثر شویم و زبان ها ی مان به تایید و نجات شان به دعا بپردازد و دشمنانشان را نفرین کند

یاری مظلوم این است که ما با اهل و خانواده ی شان احساس برادری صادق نموده و قلب ما برای شان نرم شود و ایشان را کمک مادی و معنوی نماییم و با ایشان تعهد نماییم که به ایشان نیکی کرده و سوال شان را اجابت می کنیم و چاپک به خدمت شان پرداخته و نیاز های شان را بر آورده می سازیم.

یاری مظلوم این است که با استفاده از تمام راه ها و از همه دروازه ها با بدست گرفتن هر وسیله ی در چهار چوب حکمت به کمک شان بپردازیم تا اینکه یاد و خاطره ی شان زنده و حاضر در اذهان بماند.

یاری مظلوم این است که برای حمایتش و محاربه با ظالم از هر نیرو و قدرتی کار بگیریم و فعالیت های جمعی یا فردی که برای این قضیه صورت می گیرد را تایید کنیم

و در اخیر به پیشگاه خداوند دعا و تضرع می کنیم که مظلومین را نصرت داده و ایشان را پیروز گرداند ظالمین را خوار کرده و از ایشان انتقام گیرد و روزی بر دیار مسلمین فرا رسد که مظلومی نباشد.