چرا استرس در زنان شایع است؟
نویسنده: دکتر وحیده حبیب
استرس یک عکس‌العمل فیزیولوژیک طبیعی است که بدن هنگام مواجهه با شرایط ناخوشایند، ایجاد می‌کند. زنان ممکن است به دلایل مختلفی به استرس دچار شوند. وقتی فرد تحت تأثیر استرس قرار می‌گیرد، بدن به طور خودکار به فعال سازی یک تعداد هورمون‌ها و واکنش‌های فیزیولوژیک میپردازد. این تغییرات هورمونی میتواند اثرات گسترده‌ای بر روی سیستم هورمونی زنان داشته باشد. یکی از اصلیترین هورمون‌هایی که به طور مستقیم تحت تأثیر استرس قرار می‌گیرد، کورتیزول است. این هورمون معمولاً به عنوان «هورمون استرس» شناخته میشود و در واقع واکنش طبیعی بدن به استرس است.
استرس باعث انقباض عضلات گردیده و این انقباض تقریباً یک عکس‌العمل غیر ارادی نسبت به استرس بوده که از بدن در شرایط استرس‌زا محافظت می‌کند. با شروع ناگهانی استرس، عضلات به یکباره منقبض گردیده و پس از پایان آن، خود را آزاد می‌کنند. اما اگر فردی دائماً تحت استرس باشد، ماهیچه‌های عضلی او فرصتی برای استراحت پیدا نمی‌کنند. به این ترتیب انقباض و سفتی دایمی عضلات باعث سردرد، کمردرد، شانه و بدن درد و حتی اختلالات ثانویه مانند میگرن شود.
افزایش سطح کورتیزول منجر به تغییرات در سیستم تنظیم هورمونی می‌گردد. تأثیرات کورتیزول بر تعادل هورمونی زنان میتواند منجر به مشکلاتی مانند عدم تعادل در هورمون‌های جنسی (مانند استروژن و پروژسترون) شود. که این خود منجر به تغیرات در دوره‌های قاعده‌گی، اختلالات در الگوی خواب، کاهش انرژی، افزایش استرس روانی، اختلالات هضمی و حتی افزایش در سطح التهابات در بدن زنان می‌گردد. زنان تحت تأثیر استرس ممکن است با مشکلات در تمرکز، توجه و حافظه مواجه شوند.
فشارهای اجتماعی برای زنان نقش مهمی در ایجاد استرس دارند. زنان در جامعه با انتظارات و فشارهای متعددی مواجه می‌شوند که ممکن است باعث افزایش سطح استرس در آنها شود. انتظارات جامعه نسبت به نقش‌های جنسیتی زنان میتواند یک منبع استرس برای آنها باشد. زنان به‌طور سنتی مسؤولیت‌های خانه‌گی و مراقبت از خانواده را بر عهده دارند و به عنوان مادران، همسران و دختران، باید نقش‌های مختلفی را با هم ترکیب کنند. این تعارض میان نقش‌های مختلف ممکن است به افزایش استرس در زنان منجر شود.
تعادل بین زندهگی حرفه‌ای و شخصی یک چالش بزرگ برای زنان است. بسیاری از زنان همزمان با مسؤولیت‌های خانه‌گی، مشاغل را نیز به عهده دارند و باید تلاش کنند تا تعادلی مناسب بین این دو را برقرار کنند. ضرورت انجام کارهای خانه‌گی، نیاز به مراقبت از فرزندان و فشارهای مربوط به کار ممکن است به افزایش استرس در زنان منجر شوند. زنان ممکن است تحت فشار قرار بگیرند تا در سن مناسب ازدواج کنند و تشکیل خانواده دهند. فشار اجتماعی برای تشکیل خانواده و داشتن فرزندان میتواند به یک منبع استرس برای زنان تبدیل شود. این فشار میتواند در صورت عدم توانایی زن در تحقق این انتظارات، به افزایش استرس منجر شود. روابط خانواده‌گی نیز میتواند از دلایل استرس در زنان باشند. مسؤولیت‌های خانواده‌گی، نقش مراقبت‌کنندهگی و تعامل با اعضای خانواده هم نقشی در پیدایش استرس زنان دارا می‌باشد.
وضعیت مالی و اقتصادی یکی دیگر از عوامل استرس‌زا در خانم‌ها بوده، نگرانی‌های مربوط به مسؤولیت‌های مالی، نداشتن استقلال مالی، تعامل با همسر در مسایل مالی و فشارهای مربوط به تأمین نیازهای روزمره ممکن است به افزایش سطح استرس در زنان منجر شوند.
سبک زندهگی نامناسب، از جمله تغذیه ناسالم، عدم ورزش منظم، خواب ناکافی و استراحت ناکافی نیز میتواند به یک عامل استرس‌زا تبدیل گردیده که این خود ممکن است منجر به تنش‌های فیزیکی و روانی در زنان گردد.
تغییرات هورمونی یکی از عواملی است که در ایجاد استرس در زنان نقش دارد. هورمون‌ها در بدن زنان تأثیر بسیار زیادی دارند و هر تغییری در سطح و تعادل آنها ممکن است به یک منبع استرس برای زنان تبدیل شود.
دوران قاعده‌گی با تغییرات هورمونی بزرگی در بدن زنان همراه است. سطح هورمون‌ها در این دوره به شدت تغییر می‌کند و ممکن است به عوارضی مانند درد شدید، تنش روحی و تغییرات خلقی در زنان گردیده که این خود می‌توانند به یک منبع استرس برای زنان تبدیل شده و توانایی مدیریت استرس را کاهش دهند.
دوران بارداری نیز با تغییرات هورمونی بزرگی همراه است. سطح هورمون‌های بارداری در بدن زنان بالا می‌رود و ممکن است عوارضی مانند تغییرات خلقی، ناراحتی و نگرانی درباره سلامت جنین را به همراه داشته باشد. این تغییرات هورمونی می‌توانند به یک منبع استرس برای زنان تبدیل گردیده و نیازمند مدیریت و مراقبت‌های ویژه باشند.
دوران یائسه‌گی نیز با تغییرات هورمونی قوی در بدن زنان همراه است. در این دوره، سطح هورمون‌های تولید شده توسط تخمدان‌ها کاهش می‌یابد و میتواند به تغییراتی مانند گرمای شبانه، تنش، افزایش وزن و تغییرات خلقی منجر شود.
با توجه به اینکه استرس در خانم‌ها میتواند عوارض جسمی و روحی مختلفی را برای آنها به همراه داشته باشد و تمام جوانب زندهگی را تحت تاثیر قرار دهد؛ بنابراین کنترل و درمان به موقع استرس و اضطراب از اهمیت بالایی برخوردار است. از جمله مهمترین راه‌های درمان استرس در زنان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- استفاده از تکنیک تنفس عمیق
- ورزش منظم و مداوم حتی در حد نرمش‌های ساده و حرکات کششی
- انجام تکنیک‌های یوگا و مدیتیشن
- داشتن رژیم غذایی سالم، مناسب و کاهش مصرف کافئین و غذاهای پرچرب کم کردن میزان شکر و افزایش مصرف غذاهای سالم به خصوص سبزیجات
- برنامه‌ریزی مناسب برای جلوگیری از ایجاد کمبود وقت
- معاشرت با افراد مثبت اندیش
- سرزنش نکردن خود بابت مرتکب شدن به اشتباهات
- تعیین اهداف کوتاه مدت
- تقویت اعتماد به نفس
- پذیرش کاستی‌ها
- استراحت کافی و به موقع
