آیا دوران نتانیاهو رو به پایان است؟
نویسنده: رنده حیدر
صحنه‌ی سیاسی پیچیده، درهم‌تنیده، چندپاره و فوق‌العاده حساس “اسرائیل”، بازتابی روشن از موقعیت بغرنج بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر این رژیم است. تشدید بحران داخلی و افزایش تقابل میان احزاب راست‌گرا و نهاد قضایی، به‌ویژه پس از جنگ غزّه، باعث شد ایهود اولمرت، نخست‌وزیر اسبق هشدار دهد که “اسرائیل” در آستانه‌ی جنگ داخلی قرار دارد.
در حالی‌که بیش از یک سال و نیم از جنگ ویرانگر و نسل‌کشی “اسرائیل” علیه غزّه به رهبری نتانیاهو می‌گذرد و همزمان با یورش‌ها، ترورها و کوچ اجباری در کرانه باختری و حملات پیوسته به جنوب لبنان، نخست‌وزیر “اسرائیل” درگیر جنگی داخلی برای حفظ قدرت سیاسی خود است. این جنگ، که با همان شدت جنگ نظامی همراه است، دشمنان متعددی را در درون “اسرائیل” هدف قرار داده است.
در صدر این فهرست، نهاد قضایی به ویژه دیوان عالی، قرار دارد. پیش از آغاز جنگ غزّه نیز نتانیاهو با حمایت وزیر “دادگستری”، اصلاحاتی جنجالی را برای محدود کردن اختیارات قضایی و تقویت اختیارات دولت آغاز کرد که موجی از اعتراضات مردمی را به‌دنبال داشت. هدف بعدی او، آنچه «دولت عمیق» می‌نامد، شامل مقام‌های ارشد حکومتی است که به‌زعم او از دستوراتش سرپیچی می‌کنند؛ از جمله گالی بهاراو-مایارا مشاور حقوقی دولت، که خواهان برکناری او شد و رونن بار رئیس سازمان شاباک، که تصمیم به اخراجش از سوی دیوان عالی رد شد و به بحران بزرگی منجر گردید.
به این فهرست، خلبانان ذخیره‌ای را باید افزود که با امضای طوماری خواهان توقف جنگ و آزادی اسرا شدند؛ امری که نتانیاهو آن را خیانت در زمان جنگ توصیف کرد. مخالفان سیاسی نیز پیوسته هدف حملات نتانیاهو هستند و پرونده فساد و رشوه‌خواری او همچنان در جریان است.
از دیگر قربانیان سیاست‌های نتانیاهو، خانواده‌های اسرای در دست مقاومت فلسطین هستند که با تبلیغات «ماشین سم‌پاشی» حامی نتانیاهو، مورد حمله قرار می‌گیرند؛ تنها به این دلیل که خواهان توقف جنگ برای آزادی فرزندانشان هستند. این تبلیغات آنان را عامل تضعیف روحیه “ملی” جلوه می‌دهد و در مقابل، خانواده‌های نظامیان کشته‌شده علیه‌شان تحریک می‌شوند. نتیجه‌ی این فضای مسموم، شکاف روزافزون در جامعه “اسرائیل” است؛ میان کسانی که آزادی اسرا را در اولویت می‌دانند و کسانی که پیروزی نظامی را مهم‌تر از جان اسرا می‌پندارند.
نتانیاهو در برابر درخواست‌ها برای تشکیل کمیته‌ای رسمی جهت بررسی شکست امنیتی ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به شدت مقاومت می‌کند و مسئولیت را متوجه ارتش و دستگاه‌های اطلاعاتی می‌داند. با این حال، مشکلات او تنها به مخالفان محدود نیست. در ائتلاف حاکم نیز، او به وعده‌اش برای معافیت طلاب مذهبی از خدمت نظامی در ارتش وفادار مانده، اما این موضوع خشم عمومی را برانگیخته؛ به‌ویژه در شرایطی که جنگ سنگین همچنان ادامه دارد و بار آن ناعادلانه تقسیم شده است.
نتانیاهو برای حفظ جایگاهش، به شبکه‌ای پیچیده و قدرتمند از رسانه‌های وابسته، خبرنگاران همسو، تحریف‌گران حقیقت و ارتش‌های سایبری تکیه دارد. این شبکه که به «ماشین سم‌پاشی» شهرت یافته، با حمایت گسترده‌ی سیاست‌مداران، نمایندگان کنست، وزرای حزب لیکود، جناح‌های راست افراطی و لابی شهرک‌نشینان فعالیت می‌کند. افزون بر این، او به پشتیبانی بی‌قید و شرط دونالد ترامپ و برخی متحدان راست‌گرای اروپایی، مانند دولت اوربان در مجارستان، دل بسته است.
با این حال، ساختار حمایتی او در دیدار اخیرش با ترامپ دچار تزلزل شد؛ جایی که ترامپ بدون هماهنگی قبلی، از آغاز مذاکرات مستقیم با ایران خبر داد. این اتفاق، اعتمادبه‌نفس نتانیاهو و تصویر قدرتمندش نزد حامیان داخلی را خدشه‌دار کرد. رسانه‌های اسرائیلی این دیدار را یا «سیلی» به نتانیاهو تعبیر کردند یا «بخت‌یاری» دوباره او برای دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا.
با بالا گرفتن تنش‌ها میان سه قوه و افزایش نارضایتی عمومی از عملکرد دولت، بسیاری از اسرائیلی‌ها خسته از وعده‌های تحقق‌نیافته‌ی نتانیاهو هستند. وعده‌ی پیروزی قطعی، آزادی همه‌ی اسرا و بهبود اوضاع، هیچ‌کدام محقق نشده‌اند. در همین حال، اقتصاد “اسرائیل” زیر بار هزینه‌های سنگین جنگ و تعرفه‌های گمرکی ترامپ خم شده است و اکثریت مردم حتی هدف ادامه‌ی جنگ در غزّه را نمی‌دانند.
هرچند نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد حزب لیکود هنوز پیشتاز است، اما پرسش‌های جدی، حتی در میان هواداران نتانیاهو، درباره‌ی شیوه‌ی حکمرانی او مطرح است. آیا پایان دوران نتانیاهو نزدیک است؟
